ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΠΛΟΚ

Δευτέρα 31 Μαΐου 2010

Xeranthemum inapertum

Πατέρας 19/05/2010 
φωτογραφίες Γιάννης Κοφινάς

Το Xeranthemum inapertum [(L.) Mill. 1768] είναι ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία παρουσία στην Ελλάδα.
Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις σε ορεινά λιβάδια, θαμνώνες, διάκενα δασών σε υψόμετρα 600-1400 (1900) μ.
Λεπτό, όριο ετήσιο φυτό, ύψους 30-70 εκ., αραιά διακλαδισμένο. Φύλλα γραμμικά έως στενά ελλειπτικά.
Άνθη σωληνοειδή ροζ-μοβ.
Άνθιση: τέλη Μαΐου - μέσα Ιουλίου.

Ετυμολογία:
Xeranthemum < ξηρόν + άνθεμον ==> επειδή θυμίζει αποξηραμένο άνθος.
inapertum < in (αρνητικό πρόθεμα) + apertus ανοιχτός ==> επειδή φαίνεται ότι το περιάνθιο δεν ανοίγει ποτέ.

Κυριακή 30 Μαΐου 2010

Tragopogon porrifolius subsp. eriospermus

Γραμματικό 01/04/2008

Ο Τραγοπώγων ο πρασσόφυλος (Tragopogon porrifolius L.) είναι πολύμορφο είδος. Στην Ελλάδα θεωρείται ότι υπάρχει το υποείδος «εριόσπερμος» [Tragopogon porrifolius subsp. eriospermus (Ten.) Greuter 2007] με ευρεία εξάπλωση σε όλη την χώρα.
Στιβαρό φυτό με πλατιά, γραμμοειδή φύλλα, περίβλαστα.
Βιότοπος: μεσογειακά λιβάδια, πετρώδεις πλαγιές, ακαλλιέργητοι αγροί, καλλιέργειες.
Κεφάλια με πολλά ανθίδια, ρόδινα ή ιώδη και βράκτια οξύληκτα. Μετά την άνθιση τα βράκτια κλείνουν και ξανανοίγουν για να απελευθερώσουν τα φτερωτά καρπίδια.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.

Ετυμολογία:
Tragopogon > τράγος + πώγων - από την μορφή του πάππου = Τραγοπώγων (αρχαίο όνομα από τον Διοσκουρίδη).
porrifolius > > porrum (πράσο) + folium φύλλο = πρασόφυλλος.
eriospermus > έριον + σπέρμα = εριόσπερμος.

Παρασκευή 28 Μαΐου 2010

Ebenus sibthorpii

όρος Πατέρας 19/05/2010
φωτογραφίες: Γιάννης Κοφινάς

Ο Έβενος του Σίμπθορπ (Ebenus sibthorpii DC. 1825) είναι ενδημικό φυτό της Κεντρικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Ανατολικού Αιγαίου.
Ποώδες δασύτριχο φρύγανο με ξυλώδη βάση. Άνθη κόκκινα-μοβ. Φύλλα ελλειπτικά, επιμήκη.
Βιότοπος: φρυγανότοποι, γκρεμοί και πετρώδεις ευήλιες θέσεις.
Άνθη: κόκκινα - μοβ.
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Πεντέλη, Γεράνεια, Πατέρας...

Ετυμολογία
Ebenus > έβενος
sibthorpii > αφιερωμένο στον Άγγλο βοτανικό Sibthorp (Σιμπθορπ), δημιουργό της μνημειώδους έκδοσης Flora graeca.

Lomelosia hymettia

Πάρνηθα 22/05/2010

Η Λομελόζια του Υμηττού [Lomelosia hymettia (Boiss.& Spruner) Greuter & Burdet 1985] είναι ενδημική Πελεοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας και Σποράδων (Γιούρα).
Πολυετής μικρός θάμνος φυτό με ξυλώδη βάση και τριχωτούς βλαστούς ύψους 30-80 εκατοστών.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες, πλαγιές, δίπλα σε δρόμους., σε υψόμετρα 50-1300 μέτρων.
Άνθη: Πορφυρά-ροζ με μοβ αποχρώσεις
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος, ανάλογα το υψόμετρο και τη θέση.
Εξάπλωση στην Αττική: Υμηττός, Πάρνηθα, Ποικίλο, Γεράνεια, Πατέρας.

Ετυμολογία:
Lomelosia > λώμα (πτερύγιο, στρίφωμα), αναφέρεται στο μεμβρανώδες χείλος της στεφάνης.
hymettia > Υμηττός. 




Πέμπτη 27 Μαΐου 2010

Legousia pentagonia

Υμηττός 01/05/2009

Η Legousia pentagonia, (L.) Druce 1908, είναι φυτό της Ανατολικής Μρσογείου, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες, φρύγανα σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ.
Είναι φυτό μονοετές, πολύκλαδο με τα κατώτερα φύλλα αντωοειδή, έμμισχα, τα ανώτερα επιφυή.
Στεφάνη μέχρι 3 εκ. πεντάγωνη εξ ου και το όνομα. Κάλυκας χνουδωτός με λοβούς στο 1/3 της στεφάνης, οξύληκτους.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Legousia > > αφιερωμένο στον Benigne Le Gouz de Gerland (1695-1774) Γάλλο ακαδημαϊκό ο οποίος ίδρυσε τον βοτανικό κήπο της Ντιζόν.
pentagonia > πέντε + γωνία = πεντάγωνη. ω


Δευτέρα 24 Μαΐου 2010

Abies cephalonica

Πάρνηθα 22/05/2010

Η Ελάτη η κεφαλληνιακή (Abies cephalonica, J.W. Loydon 1838) είναι εδημικό κωνοφόρο αειθαλές δέντρο της Νότιας και Κεντρικής Ελλάδας, με βορειότερη εξάπλωση τον Όλυμπο και τον Άθω. Περιγράφτηκε από το όρος Αίνος της Κεφαλονιάς το 1838.
Έχει ύψος μέχρι 30 μέτρα και σχήμα κωνικό, αν και πολλές φορές σχηματίζει επίπεδη κορυφή. Τα νεαρά κλαδιά είναι λεία και οι οφθαλμοί έχουν πολλή ρητίνη, όπως και οι θηλυκοί κώνοι. Σχηματίζει μεγάλα δάση, αρκετές φορές μαζί με μαυρόπευκα. Φύεται από τα 700 έως τα 1.800 μέτρα. Ψυχρόβιο είδος, που αντέχει τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, το χιόνι και τον πάγο. Τα νεαρά έλατα χρειάζονται σκιά και ψυχρές συνθήκες για να αναπτυχθούν. Αν και χρειάζεται κρύο για να αναπτυχθεί, το έλατο στη νότια Ελλάδα κατορθώνει να επιβιώνει μέχρι και τα 700 μέτρα.
Φύλλα πυκνά, βελονοειδή, χοντρά, άκαμπτα, αιχμηρά.
Στην Αττική φύεται σε Κιθαιρώνα, Πατέρα, Γεράνεια και φυσικά στην Πάρνηθα.  Το δάσος με τα έλατα στην Πάρνηθα ζει σε οριακές οικολογικές συνθήκες (υψόμετρο, θερμοκρασία, ρηχό έδαφος), γι' αυτό και θα χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για να μπορέσει να εξαπλωθεί και πάλι, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007.
Ετυμολογία
Abies > Abies –tis, κλασσική λατινική λέξη για τοα έλατο, που αναφέρεται και από τον Βιργίλιο
cephalonica > Κεφαλονιά = κεφαλληνιακή.

Κυριακή 23 Μαΐου 2010

Cephalanthera damasonium

Πάρνηθα 22/05/2010

Το Κεφαλάνθηρο το δαμασώνιο [Cephalanthera damasonium (Miller.) Druce 1906] είναι μία ευρασιατική ορχιδέα με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Περιγράφτηκε το 1768 από την Γαλλία.
Εύρωστο φυτό με ύψος 15-60 εκατοστά. Φύλλα 2-5 επιμήκη ωοειδή, δερματώδη, σκούρα πράσινα.
Βιότοπος: δάση, σε σκιερές θέσεις, σε υψόμετρα μέχρι 1800 μέτρα.
Άνθη: λευκά, στρόγγυλα, με πορτοκαλί εσωτερικό και κίτρινες ραβδώσεις.
Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Γεράνεια, Κιθαιρώνας.

Ετυμολογία:
Cephalanthera > κεφαλή + ανθήρας - αναφέρεται στο σχήμα των ανθήρων = Κεφαλάνθηρο
damasonium > δαμασώνιον, φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης με φύλλα όμοια με το υδρόβιο φυτό «άλισμα». 


Παρασκευή 21 Μαΐου 2010

Tulipa australis

Υμηττός 16/04/2009

Η Τουλίπα η νότια (Tulipa australis, Link 1799) έχει ευρεία εξάπλωση στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, την Ιβηρική χερσόνησο και την Βόρεια Αφρική. Ευδοκιμεί στην στεριανή Ελλάδα και από τα νησιά στην Θάσο και την Νάξο.
Βιότοπος: λιβάδια και πετρώδεις τοποθεσίες στην ορεινή ζώνη και σε υψόμετρα 500 - 2200 μέτρων.
Άνθη: κίτρινα με ωοειδή τέπαλα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος, ανάλογα με το υψόμετρο.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Υμηττός, Πεντέλη.
Ετυμολογία:
Tulipa > από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
australis > auster νότιος άνεμος > νότιος.

Τετάρτη 19 Μαΐου 2010

Onopordum argolicum

Πεντέλη 16/05/2010

Το Onopordum argolicum Boiss. 1849 είναι ελληνικό ενδημικό, με εξάπλωση σε Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Εύβοια και Κυκλάδες.
Βιότοπος: πετρώδεις πλαγιές, ακαλλιέργητοι αγροί και όρια καλλιεργούμενων αγρών, Φρύγανα.
Ανθίζει το καλοκαίρι.

Ετυμολογία:
Onopordum > όνος + πορδή - υποτίθεται ότι προκαλεί εντερικές διαταρχές στα γαϊδουρια που το τρώνε = Ονόπορδον.
argolicus a, um > Αργολίδα = αργολικό.


Δευτέρα 17 Μαΐου 2010

Aubrietia deltoidea

Πάρνηθα 08/04/2008 Parnis

Η Ωμπριέτα η δελτοειδής [Aubrieta deltoidea (L.) D.C. 1821] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Φυτό της ορεινής ζώνης, χλοάζoν που δημιουργεί συχνά μικρά μαξιλάρια.
Τα φύλλα είναι σπατουλοειδή-ρομβοειδή, χνουδωτά με αραιή οδόντωση.
Βιότοπος: σχισμές βράχων, χαράδρες.
Άνθη ιώδη ή ρόδινα με κίτρινο φάρυγγα. Τα δύο από τα 4 σέπαλα φέρουν ένα μικρό εξόγκωμα.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου.

Ετυμολογία:
Aubrieta > γένος αφιερωμένο στον ζωγράφο Claude Aubriet - Ωμπριέ (1665 - 1742), συνοδό του Tοurnefort στο ταξίδι του στην Ανατολή.
deltoidea > από το ελληνικό γράμμα Δέλτα - αναφορά στο σχήμα των φύλλων = δελτοϊδής.


Εικόνα της Aubrietia deltoidea από την Flora Graeca

Στα τέλη του 18ου αιώνα επισκέφτηκε την Ελλάδα για βοτανικές έρευνες ο Άγγλος βοτανικός Τζον Σίμπθορπ (John Sibthorp 1758-1796). Καρπός των ταξιδιών που έκανε ο χαρισματικός Τζον Σίμπθορπ ήταν η μνημειακή δεκάτομη έκδοση Flora Graeca, με περιγραφές και εικόνες φυτών από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Μικρά Ασία. Η Flora Graeca εκδόθηκε σε μόνο 25 αντίτυπα και είναι η πιο σπάνια έκδοση στον κόσμο. Τον Σίμπθορπ συνόδευε στο ταξίδι του ο Αυστριακός ζωγράφος Φέρντιναντ Μπάγιερ (Ferdinand Bayer 1760-1826). Οι εξαιρετικές εικόνες του Μπάγιερ πολλαπλασιάζουν την τεράστια αξία της Flora Graeca και αποτελούν μέχρι σήμερα πρότυπο για την εικονογράφηση βιβλίων βοτανικής. Ο Σίμπθορπ και ο Μπάγιερ επισκέφτηκαν και την Αττική. Η εικόνα της Aubrietia deltoidea στην Flora Graeca ζωγραφίστηκε σε ένα βουνό της Αθήνας, αλλά δεν αναφέρεται σε ποιο.

Πεντέλη 09/04/2010


Κυριακή 16 Μαΐου 2010

Ο Υμηττός κάποτε...

... σε χαλκογραφία του 18ου αιώνα, με θέα από την Αθήνα. Αν και ο Ιλισσός φαίνεται να έχει υπερβολικό νερό, κατά τα άλλα η εικόνα αποδίδει το ανάγλυφο του εδάφους που σήμερα έχει χαθεί κάτω από το τσιμέντο.

Πέμπτη 13 Μαΐου 2010

Neotinea maculata

Υμηττός 05/04/2005

Η Νεοτινέα η στικτή [Neotinea maculata (Desf.) Stearn 1975] είναι ευρωπαϊκή ορχιδέα με ευρεία εξάπλωση, φθάνοντας ανατολικά μέχρι την Συροπαλαιστίνη και δυτικά μέχρι την Βρετανία. Περιγράφτηκε αρχικά το 1800 από την Πορτογαλία.
Στην Χώρα μας εξαπλώνεται στην δυτική, κεντρική,
Λεπτό φυτό, με ύψος 10-30 εκατοστά. Φύλλα με σκούρα στίγματα, γαλαζοπράσινα και στην κάτω επιφάνεια ερυθρά.
Βιότοπος: φρύγανα, λιβάδια, θαμνώνες, φωτεινά δάση κωνοφόρων μέχρι τα 2.800 μέτρα.
Άνθη σε επιμήκη ταξιανθία, τρίλοβα, λευκά, ροζ, καφεκόκκινα ή κιτρινοπράσινα.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός, Γεράνεια, Πατέρας.

Συνώνυμο: Orchis intacta.

Ετυμολογία:
Neotinea > νέο + Tineo, γένος στις ορχιδέες  αφιερωμένο στον Ιταλό βοτανικό (νέο) Vincenzo Tineo (1791-1856), γιό του (παλαιού) βοτανικού Giuseppe Tineo (1757-1812) ιδρυτή του βοτανικού κήπου του Παλέρμο στην Σικελία.
maculatus, a, um > macula (λατιν.) στίγμα, κηλίδα = στικτή.



Τετάρτη 12 Μαΐου 2010

Asperula pulvinaris

Πάρνηθα 11/06/2011

Η Ασπερούλα η μαξιλαρόμορφη [Asperula pulvinaris (Boiss.) Heldr. 1888] είναι ενδημική της Αττικής.
Πολυετές, νανώδες φρύγανο με βλαστούς 2-10 εκατοστά και μαξιλαρόμορφη εμφάνιση.
Βιότοπος: βράχια και πετρώδεις θέσεις στην ορεινή ζώνη
Άνθη: συνήθως ρόδινα και λιγότερο λευκά, τα οποία σε πλήρη άνθιση καλύπτουν όλο το φυτό.
Άνθιση: από τα τέλη Μαΐου μέχρι τον Ιούνιο, ανάλογα με το υψόμετρο.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός, Πατέρας, Γεράνεια.

Ετυμολογία:
Asperula > asper, τραχύς, ακατέργαστος - αναφορά στα φύλλα
pulvinaris > pulvinus μαξιλάρι, προσκεφάλι > μαξιλαρόμορφη, προσκεφαλοειδής.
ς.


Tulipa australis

Υμηττός 01/05/2009

Η Τουλίπα η νότια (Tulipa australis, Link 1799) έχει ευρεία εξάπλωση στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, την Ιβηρική χερσόνησο και την Βόρεια Αφρική. Ευδοκιμεί στην στεριανή Ελλάδα και από τα νησιά στην Θάσο και την Νάξο.
Βιότοπος: λιβάδια και πετρώδεις τοποθεσίες στην ορεινή ζώνη και σε υψόμετρα 500 - 2200 μέτρων.
Άνθη: κίτρινα με ωοειδή τέπαλα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος, ανάλογα με το υψόμετρο.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Υμηττός, Πεντέλη.
Ετυμολογία:
Tulipa > από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
australis > auster νότιος άνεμος > νότιος.

Τετάρτη 5 Μαΐου 2010

Centaurea triumfettii

Πάρνηθα 25/04/2008 Parnis

Η Κενταύρια του Τριονφέττι (Centaurea triumfettii All. 1961) είναι φυτό της Ευρώπης και της ΝΔ Ασίας. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται σε όλη την χώρα με εξαίρεση την Κρήτη και τα νησιά.
Πολυετές φυτό με βλαστό όρθιο και φύλλα λογχοειδή, ακέραια, καλυμμένα με λευκό χνούδι.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες, ξέφωτα δασών, λιβάδια συνήθως στην ορεινή ζώνη.
Υπάνθια με βράκτια βλεφαριδωτά με ακανθίδια ασημόχρωμα, ισομήκη.
Ανθίζει από τον Μάιο.

Ετυμολογία:
Centaurea > Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού)
triumfettii > αφιερωμένη στο Giovanni Battista Trionfetti (1656-1708) Ιταλό γιατρό και φυσιοδίφη, διευθυντή του βοτανικου κήπου της Ρώμης.