Συλλάβετε τις κάφτρες, τον Αίολο και τον Αύγουστο...

Δορυφορική φωτογραφία της NASA που δείχνει την τεράστια διασπορά καπνού και σωματιδίων (κάφτρες) από τις πυρκαγιές σε Εύβοια Αλιβέρι, Λακωνία, Μεσσηνία και Ηλεία

Η εκάστοτε κυβέρνηση έχει κάθε συμφέρον να ανακαλύπτει «οργανωμένο σχέδιο εμπρηστών», προκειμένου να καλύψει τις αδυναμίες και τις ανεπάρκειες της. Η σημερινή κυβέρνηση γιατί να αποτελέσει εξαίρεση;


Το φαινόμενο είναι πολύ παλιό. Στην δική μας εποχή το παράδειγμα έδωσε πρώτη η κυβέρνηση μαριονέτα της χούντας Ιωαννίδη που ανακοίνωνε (17 Ιουλίου 1974) ότι «εμπρησταί αφανίζουν τα δάση μας, ανευρέθησαν στοιχεία». Ακολούθησαν όλες οι δημοκρατικές κυβερνήσεις, οι οποίες, ανάλογα με την εποχή, ανακάλυπταν χουντικούς, τεταρτοαυγουστιανούς, Τούρκους κατάσκοπους, Αμερικάνους πράκτορες της CIA, καταπατητές, οικοπεδοφάγους.


Συνεπώς η σημερινή κυβέρνηση δεν πρωτοτυπεί και απλώς προσαρμόζεται στις συνθήκες της εποχής και ανακαλύπτει... «εμπρηστές-τρομοκράτες». Το 1993 (τόσο παλιά) η καραμέλα του... «οργανωμένου σχέδιου εμπρηστών» είχε λιώσει κι έτσι βρήκα ευκαιρία να δημοσιεύσω στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ένα χιουμοριστικό ρεπορτάζ με τίτλο «Επιστολή διαμαρτυρίας ενός "άγνωστου εμπρηστή"».


Από παλιά επίσης είναι γνωστό ότι ο πιο δύσκολος και επικίνδυνος μήνας για καταστροφικές δασικές πυρκαγιές είναι ο Αύγουστος. Χαρακτηριστικό είναι το ρεπορτάζ που είχα γράψει το 1995 στον «Τύπο της Κυριακής» με τίτλο «Ο καυτός μήνας Αύγουστος».


Θα ήθελα, επίσης, να υπενθυμίσω στους φίλους του μπλοκ ένα ποστ που είχα ανεβάσει σε ανύποπτο χρόνο (16 Ιουλίου 2007) με τίτλο «Το δύσκολο και καυτό καλοκαίρι του 2007» και στο οποίο έγραφα για το τι θα μπορούσε να συμβεί τον Αύγουστο εξηγώντας και τις πολύ έκτακτες και πρωτοφανείς συνθήκες του φετινού καλοκαιριού (άνομβρος χειμώνας, ξηρασία, διαδοχικοί καύσωνες, συνεχείς υψηλές θερμοκρασίες, μελτέμια). Σ' αυτά να προσθέσω σήμερα ότι στη νότια Ελλάδα δεν έχει πέσει ούτε μία σταγόνα βροχής για πάνω από 90 μέρες.


Αν σ' αυτά προσθέσουμε και τις πολλές (γνωστές κι αυτές από παλιά) αιτίες για εκδήλωση πυρκαγιών, δηλαδή τους εκατοντάδες παράνομους σκουπιδότοπους, τις γραμμές και τους πυλώνες της ΔΕΗ, τις αγροτικές εργασίες, την μετατροπή των δασών σε σκουπιδότοπους από όλους μας και διάφορα άλλα, υπήρχε ανάγκη να περιμένει η κυβέρνηση τους... «οργανωμένους εμπρηστές» ή τους... «τρομοκράτες» για να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των αναμενόμενων δασικών πυρκαγιών στη νότια Ελλάδα;


Για να γίνει κατανοητός ο παραλογισμός που προωθεί η εκάστοτε εξουσία για «οργανωμένους εμπρηστές» (αυτή την φορά σειρά έχουν οι τρομοκράτες) αναδημοσιεύω τον χάρτη πυρκαγιών για το τελευταίο επταήμερο (18-25/08/2007) από το πρόγραμμα MODIS.

Βλέποντας αυτόν τον χάρτη η δική μου απορία είναι:
Ωραία, η Ελλάδα δέχτηκε επίθεση από «οργανωμένο σχέδιο εμπρηστών» και (κατά δήμαρχο Αθηναίων) «τρομοκρατών». Την ίδια επίθεση δέχτηκαν και η Αλβανία, το Μαυροβούνιο, η Νότια Ιταλία και η Σικελία; Μήπως αυτές οι γειτονικές μεσογειακές περιοχές δέχτηκαν απλώς την επίθεση του καυτού μήνα Αύγουστου και του ξηροθερμικού μεσογειακού καλοκαιριού και μάλιστα κάτω από έκτακτες συνθήκες με διαδοχικούς καύσωνες, συνεχή μεταφορά θερμών αερίων μαζών από την Αφρική, υπερβολική ξηρότητα, τρίμηνη ανομβρία και δυνατούς ανέμους;


Υπάρχει, τέλος, και το φαινόμενο της ταυτόχρονης εκδήλωσης πολλών εστιών και της μεγάλης ταχύτητας με την οποία εξαπλώθηκαν οι πυρκαγιές. Για την κατανόηση του φαινομένου, εκτός από τους εμπρηστές και τους τρομοκράτες, υπάρχει η κοινή λογική (για τους δυνατούς ανέμους) και οι επιστημονικές έρευνες, όπως αυτή του Δρος Γαβριήλ Ξανθόπουλου με τίτλο ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΜΕ “ΚΑΦΤΡΕΣ”.


Εκτός από την δορυφορική φωτογραφία στην κορυφή του ποστ που δείχνει την τεράστια διασπορά καπνού και σωματιδίων, υπενθυμίζω στους φίλους του μπλοκ που κατοικούν στην Αθήνα ότι χτες και σήμερα τα σπίτια σχεδόν όλης της Αθήνας έχουν γεμίσει με στάχτη και «καρβουνάκια» (σβησμένες κάφτρες) από την φωτιά της Εύβοιας. Ευτυχώς που μεταξύ Εύβοιας και Αττικής μεσολαβεί ο Ευβοϊκός, γιατί διαφορετικά οι Αθηναίοι δεν θα έβλεπαν τις φωτιές από τις τηλεοράσεις τους. Ίσως να τις ζούσαν...


Κατόπιν αυτών νομίζω ότι η ΕΥΠ πρέπει να κάνει το καθήκον της και να συλλάβει τις... κάφτρες στην Εύβοια και την Πελοπόννησο. Και όχι μόνο τις κάφτρες αλλά και το θεό των ανέμων Αίολο, τον καυτό μήνα Αύγουστο, την χαλέπιο πεύκη και τους λοιπούς σεσημασμένους εμπρηστές και τρομοκράτες...

Μετάδοση δασικών πυρκαγιών με «κάφτρες»

Σε σχέση με τις θεωρίες συνωμοσίας που διατυπώνονται για το σμήνος των πυρκαγιών που βρίσκονται σε εξέλιξη, νομίζω πως είναι πολύ χρήσιμο το άρθρο του Δρος Γαβριήλ Ξανθόπουλου που αναδημοσιεύω από τον ιστότοπο του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Αθηνών.

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΜΕ “ΚΑΦΤΡΕΣ”
Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος
Υπουργείο Γεωργίας
Γενική Γραµµατεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος


ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η µετάδοση των δασικών πυρκαγιών µε κάφτρες είναι χαρακτηριστικό φαινόµενο των µεγάλων πυρκαγιών και αποτελεί ένα µεγάλο κίνδυνο για τις δασοπυροσβεστικές δυνάµεις. Η εµφάνιση του φαινοµένου προϋποθέτει:

α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόµενων τεµαχιδίων καύσιµης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάµεων για τη µεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δηµιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.

Μετάδοση µε κάφτρες είναι δυνατή σε αποστάσεις που υπερβαίνουν τα 10 χιλιόµετρα σε ακραίες περιπτώσεις. Η εµφάνιση και η έκταση του φαινοµένου διαφέρει µεταξύ δασικών τύπων και επηρεάζεται από την ένταση της φωτιάς, τα χαρακτηριστικά των καφτρών, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και την τοπογραφία.

Η αντιµετώπιση του φαινοµένου είναι ιδιαίτερα δύσκολη και κάτω από ακραίες συνθήκες ουσιαστικά αδύνατη. Προσπάθειες για αντιµετώπιση µιας τέτοιας πυρκαγιάς πρέπει να βασίζονται σε καλά σχεδιασµένη έµµεση προσβολή µε σωστή αξιοποίηση µέσων όπως οι επινώτιοι πυροσβεστήρες, τα επιβραδυντικά υγρά µακράς διάρκειας και τα εναέρια µέσα σε ρόλο επιφυλακής και άµεσης επέµβασης στις νεοδηµιουργούµενες εστίες.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Από τους τρεις βασικούς µηχανισµούς µετάδοσης της θερµότητας, επαγωγή θερµών αερίων, ακτινοβολία και επαφή, µόνο οι δύο πρώτοι παίζουν σηµαντικό ρόλο στη µετάδοση των δασικών πυρκαγιών. Ο τρίτος δεν αποτελεί σηµαντικό παράγοντα εξαιτίας της χαµηλής θερµοαγωγιµότητας των δασικών καυσίµων. Ένας τέταρτος όµως µηχανισµός, η µετάδοση µε µικρά φλεγόµενα κοµµάτια καύσιµης ύλης, τις λεγόµενες “κάφτρες”, αποτελεί ένα σηµαντικό τρόπο µετάδοσης των πυρκαγιών που κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες µπορεί να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξή τους.

Μία νέα φωτιά που ανάβει από κάφτρα, µεταφραζόµενη από τον Αγγλικό όρο “spot fire“ σαν “σηµειακή φωτιά”, ορίζεται σαν µία “φωτιά που ανάβει έξω από την περίµετρο της κύριας πυρκαγιάς από σπινθήρες ή αναµµένα τεµάχια καύσιµης ύλης που µεταφέρονται από τον αέρα ή που κατρακυλούν”. Οι σηµειακές φωτιές είναι ένας από τους σηµαντικότερους κινδύνους που έχουν να αντιµετωπίσουν οι δασοπυροσβέστες. Κάτω από συνθήκες που ευνοούν τον τρόπο αυτό µετάδοσης ακόµη και σχετικά αργά κινούµενες πυρκαγιές είναι δυνατό να γίνουν επικίνδυνες και µάλιστα χωρίς προειδοποίηση καθώς µπορούν να υπερπηδήσουν και τις πλατύτερες αντιπυρικές ζώνες και να εγκλωβίσουν απλούς πολίτες και
δασοπυροσβέστες.

Η κατανόηση της λειτουργίας του µηχανισµού αυτού µετάδοσης της πυρκαγιάς µπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη της πιθανότητας για εµφάνιση του φαινοµένου και των διαστάσεών του, συµβάλλοντας έτσι στο να γίνει η δασοπυρόσβεση αποτελεσµατικότερη και ασφαλέστερη.

2. Ανάλυση του μηχανισµού μετάδοσης πυρκαγιάς με κάφτρες

Η µετάδοση πυρκαγιάς µε κάφτρες είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο φαινόµενο που η εµφάνιση και η έκτασή του εξαρτάται από την ύπαρξη τριών παραγόντων (Rothermel 1983):

α. Την ύπαρξη κατάλληλων φλεγόµενων τεµαχιδίων καύσιµης ύλης (καφτρών),
β. Την ύπαρξη δυνάµεων για τη µεταφορά τους και
γ. Την πιθανότητα να δηµιουργηθούν νέες εστίες εκεί όπου εναποτίθενται οι κάφτρες.

2.1. Ύπαρξη κατάλληλων καφτρών

Σε κάθε δασική πυρκαγιά υπάρχουν χιλιάδες µικρά τεµαχίδια καύσιµης ύλης που µπορούν σε κάποιο βαθµό να λειτουργήσουν σαν κάφτρες. Αρχικά, οι σπίθες µπορούν να παίξουν αυτό τον ρόλο αλλά προφανώς µόνο για µικρές αποστάσεις καθώς έχουν µικρή “διάρκεια ζωής”. Για µετάδοση πυρκαγιάς σε µεγάλες αποστάσεις οι κάφτρες πρέπει να έχουν κατάλληλα
χαρακτηριστικά.

Για να είναι ένα τεµαχίδιο καύσιµης ύλης κατάλληλο για να λειτουργήσει σαν κάφτρα πρέπει να είναι εύκολο να αποκολληθεί από την υπόλοιπη καύσιµη ύλη και να ανυψωθεί µε τη δύναµη της επαγωγικής στήλης που δηµιουργεί η πυρκαγιά. Αυτό εξαρτάται από τη θέση του στο χώρο (απόσταση από το έδαφος, ύπαρξη καιγόµενης ύλης κάτω από αυτό), τον τρόπο προσκόλλησής του στην υπόλοιπη δασική ύλη µεγάλων διαστάσεων (όσο ευκολότερη η αποκόλληση τόσο µεγαλύτερος ο αριθµός από κάφτρες), αλλά και τα αεροδυναµικά του χαρακτηριστικά (υψηλός αεροδυναµικός συντελεστής). Ακόµη, το τεµαχίδιο πρέπει να είναι εύφλεκτο και αρκετά µεγάλο για να καίει για αρκετή ώρα ώστε να φθάσει αναµµένο στο έδαφος, ενώ παράλληλα πρέπει να είναι ελαφρύ (χαµηλό ειδικό βάρος) για να µεταφερθεί µακριά από τον άνεµο µόλις βγει από την άµεση άνωση της επαγωγικής στήλης της πυρκαγιάς.

Από τα παραπάνω είναι εµφανές ότι η πιθανότητα µετάδοσης µε κάφτρες σε µεγάλες αποστάσεις διαφέρει ανάλογα µε το δασικό τύπο εξαρτώµενη από την ευκολία δηµιουργίας καφτρών και τα χαρακτηριστικά αυτών. Παραδείγµατος χάρη, ο φλοιός ορισµένων ειδών ευκαλύπτου (Eucalyptus sp.) δηµιουργεί ιδανικές κάφτρες: ευρίσκεται υψηλότερα από την παρεδάφια βλάστηση και νεκρή καύσιµη ύλη, ανάβει µε ετοιµότητα, αποκολλάται εύκολα σε µεγάλα τµήµατα που καίνε για πολλή ώρα, έχει χαµηλό ειδικό βάρος και παρουσιάζει αρκετά µεγάλη αντίσταση στον άνεµο (έχει υψηλό αεροδυναµικό συντελεστή). Στις περίφηµες µεγάλες πυρκαγιές της 16ης Φεβρουαρίου του 1983 στην Αυστραλία (Ash Wednesday fires) στις οποίες χάθηκαν εβδοµήντα πέντε άτοµα, εκατοντάδες χιλιάδες ζώα και καταστράφηκαν 2.539 κατοικίες, παρατηρήθηκε µετάδοση µε κάφτρες σε αποστάσεις µέχρι 10 χλµ. κάνοντας ουσιαστικά αδύνατη τη δασοπυρόσβεση όσο επικρατούσαν οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκάλεσαν τη θεοµηνία (Dorgelo 1984).

Άλλη σηµαντική πηγή καφτρών είναι τα νεκρά ιστάµενα δέντρα. Ο φλοιός αυτών των δένδρων είναι ξερός και αποκολλάται εύκολα. Επίσης τµήµατα του κορµού (κορυφή, κλαδιά) σε προχωρηµένη σήψη είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και έχουν χαµηλό ειδικό βάρος. Όλα αυτά γίνονται ιδανικές κάφτρες που µπορούν να µεταδώσουν την πυρκαγιά σε µεγάλες αποστάσεις ενώ παράλληλα όταν το ιστάµενο δένδρο ανάψει παράγει µεγάλο αριθµό από σπίθες που εύκολα δηµιουργούν νέες εστίες σε µικρή απόσταση (Brown and Davis 1973).

Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι πυρκαγιές που καίνε στον υπόροφο σπάνια προκαλούν µετάδοση µε κάφτρες σε σηµαντική απόσταση. Ο ανώροφος αποτελεί εµπόδιο που σταµατάει τις κάφτρες αλλά και δυσκολεύει τη δηµιουργία ισχυρής επαγωγικής στήλης (Andrews and Chase 1989)

2.2. Απόσταση µεταφοράς καφτρών

Η µετάδοση της πυρκαγιάς µε κάφτρες γίνεται σε απόσταση από το µέτωπο που ποικίλλει από µερικά µέτρα µέχρι αρκετά χιλιόµετρα και περιγράφεται αντίστοιχα σαν µετάδοση µικρής (µερικές δεκάδες µέτρα) ή µεγάλης (εκατοντάδες ή και χιλιάδες µέτρα) εµβέλειας. Η πιο σηµαντική διαφορά µεταξύ τους, εκτός από την ίδια την απόσταση µετάδοσης, είναι το εάν οι κάφτρες σηκώνονται υψηλά από την επαγωγική στήλη και µεταφέρονται σε σηµεία πέρα από εκεί όπου θα βρίσκεται το µέτωπο της κυρίως πυρκαγιάς σε µερικά λεπτά. Η µετάδοση µικρής εµβέλειας γενικά δηµιουργεί πολύ λιγότερα προβλήµατα από ότι η µετάδοση σε µεγάλη απόσταση.

Η τροχιά που ακολουθεί µία κάφτρα και κατά συνέπεια η τελική απόσταση µετάδοσης εξαρτάται από πολλούς αλληλοεπηρεαζόµενους παράγοντες σηµαντικότεροι των οποίων είναι:

α. Η ένταση της φλόγας του µετώπου (kW/m). Όσο µεγαλύτερη αυτή τόσο µεγαλύτερο το αρχικό ύψος στο οποίο µπορούν να µεταφερθούν οι κάφτρες. Για το δασοπυροσβέστη το µέσο µήκος συνεχούς φλόγας αποτελεί την καλύτερη ένδειξη αυτής της έντασης.
β. Η ένταση, η φορά και τα χαρακτηριστικά του πεδίου του ανέµου. Όσο ισχυρότερος ο άνεµος τόσο µεγαλύτερη η απόσταση µεταφοράς για το ίδιο αρχικό ύψος.
γ. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας (αεροδυναµικός συντελεστής, µέγεθος, βάρος). Ο συνδυασµός τους επηρεάζει τόσο το µέγιστο αρχικό ύψος όσο και το ρυθµό πτώσης καθώς µεταφέρεται από τον άνεµο.
δ. Το ανάγλυφο. Ανάλογα µε το πόσο απότοµο είναι και σε συνάρτηση µε τη θέση στην πλαγιά από όπου προέρχεται η κάφτρα (βάση πλαγιάς, µέση, κορυφή), επηρεάζει σηµαντικά την τελική τροχιά της.

2.3. Η πιθανότητα δηµιουργίας νέων εστιών

Για να δηµιουργηθεί µια νέα εστία στο σηµείο όπου προσγειώνεται µία κάφτρα απαιτείται προφανώς να υπάρχει εκεί συνεχής νεκρή εύφλεκτη καύσιµη ύλη λεπτών διαστάσεων (ξερά χόρτα, βελόνες). Η αποτελεσµατική όµως µεταφορά θερµότητας δεν είναι πάντα εξασφαλισµένη καθώς αυτό εξαρτάται από τον τρόπο και το ακριβές σηµείο στο οποίο εναποτίθεται η κάφτρα. Η πιθανότητα Π(Ε) έναρξης καινούριας εστίας στο σηµείο αυτό κυµαίνεται πάρα πολύ εξαρτώµενη από τους εξής παράγοντες:

α. Τα χαρακτηριστικά της κάφτρας ως πηγής θερµότητας. Εδώ περιλαµβάνεται το µέγεθος της κάφτρας, από το οποίο εξαρτάται η διάρκεια καύσης αλλά και η ένταση της εκλυόµενης θερµότητας. Ο άνεµος µπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της έκλυσης θερµότητας όπως συµβαίνει στην περίπτωση των αναµµένων τσιγάρων.
β. Την ευκολία έναυσης της καύσιµης ύλης. Η ζωντανή καύσιµη ύλη αλλά και η νεκρή καύσιµη ύλη µεγάλων διαστάσεων κατά κανόνα αναφλέγονται πολύ δύσκολα. Εξαίρεση αποτελούν οι νεκροί κατακείµενοι κορµοί που είναι σε κατάσταση προχωρηµένης σήψης. Για τη νεκρή λεπτή καύσιµη ύλη (< style="font-weight: bold;">3. Μετάδοση µε κάφτρες στις δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η µετάδοση µεγάλης εµβέλειας είναι συνηθισµένο φαινόµενο στις πυρκαγιές δασών χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) ιδιαίτερα όταν υπάρχει πυκνός υπόροφος αειφύλλων πλατυφύλλων που η ανάφλεξή του προκαλεί ανάφλεξη και της κόµης των πεύκων ενώ παράλληλα δίνει την ενέργεια για τη δηµιουργία ισχυρής επαγωγικής στήλης. Οι πιο συνηθισµένες κάφτρες είναι οι λεπτές άκρες των κλαδιών (2-3 mm) µε τις βελόνες τους, φύλλα θάµνων και ιδιαίτερα αναρριχώµενων φυτών όπως ο αρκουδόβατος (Smilax aspera) και τµήµατα από τους κώνους των πεύκων (κουκουνάρες).

Εδώ πρέπει να σηµειωθεί ότι η επικρατούσα σε ορισµένους αντίληψη ότι οι κώνοι εκρήγνυνται και εκτοξεύονται σε απόσταση εκατοντάδων µέτρων δεν δικαιολογείται από τη γνώση των φυσικών δυνάµεων που ενεργούν αλλά και από παρατηρήσεις στην πράξη (Καϊλίδης 1990). Οι κλειστοί κώνοι πράγµατι ανοίγουν µε τη θερµότητα της πυρκαγιάς απελευθερώνοντας τους σπόρους τους. Φλεγόµενα τµήµατά τους ή και ολόκληροι κώνοι είναι δυνατό να αρπαχθούν από την επαγωγική στήλη χάρη στον υψηλό τους αεροδυναµικό συντελεστή και να γίνουν αποτελεσµατικές κάφτρες µεταφέροντας την πυρκαγιά µερικές εκατοντάδες µέτρα. Ιδιαίτερα προβλήµατα δηµιουργεί η απόσπαση των κώνων από τα κλαδιά και η κύλισή τους µε τη βαρύτητα προς τα κατάντη της πλαγιάς, όταν υπάρχει µεγάλη κλίση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα το άναµµα νέας φωτιάς χαµηλά στο βάθος της χαράδρας η οποία µε τη βοήθεια της κλίσης αρχίζει καινούρια εξάπλωση προς τα επάνω δηµιουργώντας κίνδυνο για τους δασοπυροσβέστες.

Εκτός από τους κώνους, κατακείµενοι κορµοί και κλαδιά µπορούν επίσης να κυλήσουν δηµιουργώντας αντίστοιχα προβλήµατα.

Μικρότερα είναι κατά κανόνα τα προβλήµατα δηµιουργίας νέων εστιών σε µεγάλη απόσταση σε πυρκαγιές αειφύλλων πλατυφύλλων χωρίς ανώροφο τόσο από µεταφορά καφτρών µε τον άνεµο όσο και από κύλιση φλεγοµένων τεµαχιδίων προς τα κατάντη.

4. Πρόβλεψη της µέγιστης απόστασης δηµιουργίας νέων εστιών από κάφτρες

Η πρόβλεψη της µέγιστης απόστασης στην οποία είναι δυνατό να δηµιουργηθούν νέες εστίες από κάφτρες µπορεί να βοηθήσει σηµαντικά στο σχεδιασµό αντιµετώπισης µεγάλων πυρκαγιών και τη µείωση των κινδύνων για τους δασοπυροσβέστες. Επίσης, η γνώση αυτή µπορεί να βοηθήσει στην εκτίµηση για την πιθανή προέλευση µιας δεύτερης πυρκαγιάς (εµπρησµός ή μετάδοση µε κάφτρα).

Η πρόβλεψη του βεληνεκούς που µπορούν να έχουν οι κάφτρες είναι οπωσδήποτε περίπλοκη. Τα υπάρχοντα µοντέλα για το σκοπό αυτό είναι λίγα, περίπλοκα και ατελή και τα δεδοµένα που απαιτούνται είναι αρκετά. Το πιο ολοκληρωµένο βοήθηµα που υπάρχει για το σκοπό αυτό είναι το σύστηµα πρόβλεψης συµπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών BEHAVE της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ και συγκεκριµένα το υποσύστηµά του BURN-Part 2 (Andrews and Chase 1989). Στο υποσύστηµα αυτό περιλαµβάνεται ένα πολύπλοκο µοντέλο υπολογισµού της δυνατής απόστασης µετάδοσης πυρκαγιάς µε κάφτρες που προέρχονται από µεµονωµένα δέντρα (Albini 1979), καιγόµενους σωρούς δασικής καύσιµης ύλης (Albini 1981) αλλά και πυρκαγιές επιφανείας που οδηγούνται από τον άνεµο (Albini 1983). Στην εργασία του Albini έγιναν αρκετές απλοποιήσεις από τους Chase (1984) και Morris (1987) για την αποτελεσµατική ενσωµάτωση του µοντέλου στο BEHAVE.
[....]

Ο Καϊλίδης (1990) δείχνει σε φωτογραφίες φύλλα Smilax aspera που µεταφέρθηκαν µε µικρή ταχύτητα ανέµου σε απόσταση µέχρι 2 χλµ. και κλαδάκια διαµέτρου 2-3 mm που έφθασαν µέχρι 1 χλµ από το µέτωπο στη µεγάλη πυρκαγιά της Κασσάνδρας του Ιουλίου 1981.

Συχνά η απόσταση µετάδοσης στην Ελλάδα φθάνει τα 500-900 m (κλαδάκια διαµέτρου 2-4 mm, άνεµος 6 µπωφόρ), µε περισσότερο συνηθισµένη την περίπτωση µετάδοσης στα 100-200 m (Καϊλίδης 1990).

5. Αντιµετώπιση των πυρκαγιών όταν υπάρχει µετάδοση µε κάφτρες

Η µετάδοση µε κάφτρες αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα και κινδύνους που
αντιµετωπίζουν οι δυνάµεις δασοπυρόσβεσης. Σε περίπτωση µεγάλης πυρκαγιάς υψηλής έντασης συνοδευόµενης από µαζική µετάδοση µε κάφτρες σε µεγάλες αποστάσεις [ } 500-800 m] η αντιµετώπιση είναι ουσιαστικά αδύνατη (Brown and Davis 1973) όταν υπάρχει συνέχεια καύσιµης ύλης. Η τοποθέτηση δασοπυροσβεστικών δυνάµεων µπροστά από το κινούµενο µέτωπο είναι ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη και κατά κανόνα αναποτελεσµατική. Ο εγκλωβισµός τους είναι πολύ πιθανός και γι’ αυτό πρέπει να επιχειρείται µόνο όταν υπάρχει ανάγκη προστασίας κάποιων ευαίσθητων εγκαταστάσεων και µε την προϋπόθεση ύπαρξης αποψιλωµένων ζωνών ασφαλείας και διεξόδων διαφυγής.

Οι δυνάµεις της δασικής και της πυροσβεστικής υπηρεσίας που λανθασµένα τοποθετούνται πάνω σε δρόµους µπροστά από το µέτωπο, συνήθως αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή όταν πλησιάσουν οι φλόγες γιατί δέχονται καπνό, θερµά αέρια και ένταση ακτινοβολίας πέρα από τα ανεκτά όρια ενώ παράλληλα διαπιστώνουν ότι η πυρκαγιά έχει µεταδοθεί πίσω τους.

Σε τέτοιες περιπτώσεις η σωστή αντιµετώπιση είναι η προσπάθεια κατάσβεσης των πλευρών και των νώτων της πυρκαγιάς ώστε να µειωθεί η καιγόµενη έκταση και να αποφευχθεί η µετατροπή τους σε νέα µέτωπα σε περίπτωση αλλαγής της κατεύθυνσης του ανέµου.

Παράλληλα, σε αναµονή βελτίωσης των συνθηκών (καιρικών, καύσιµης ύλης, τοπογραφίας), πρέπει να γίνεται προσπάθεια καλού σχεδιασµού για την αντιµετώπιση της πυρκαγιάς µε επαρκείς δυνάµεις από πλεονεκτική θέση. Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνεται έγκαιρα προσπάθεια αποµάκρυνσης των πολιτών γιατί µη γνωρίζοντας τον κίνδυνο µπορούν εύκολα να βρεθούν εγκλωβισµένοι από τις φλόγες.

Τα παραπάνω συνήθως συµβαίνουν υπό ακραίες συνθήκες (ταχύτητα ανέµου >50 χλµ/ώρα για τη µεταφορά σε µεγάλες αποστάσεις, υγρασία λεπτής νεκρής καύσιµης ύλης <6-7%). style="font-weight: bold;">6. Συµπεράσµατα

Από τα παραπάνω είναι εµφανές ότι η µετάδοση πυρκαγιών µε κάφτρες αποτελεί ένα από τα µεγαλύτερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι δυνάµεις δασοπυρόσβεσης. Η επιπόλαιη αντιµετώπιση µιας τέτοιας πυρκαγιάς µπορεί στην καλύτερη περίπτωση να οδηγήσει στη σπατάλη προσπαθειών του προσωπικού και στη χειρότερη να θέσει ζωές και οχήµατα σε κίνδυνο εγκλωβισµού από τις φλόγες. Απαιτείται καλός σχεδιασµός που να αναγνωρίζει τα όρια του εφικτού αλλά και τις υπάρχουσες ευκαιρίες και οπωσδήποτε καλός συντονισµός µε σωστή αξιοποίηση δυνάµεων για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της πυρκαγιάς στον συντοµότερο δυνατό χρόνο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Albini, F. A. (1979). Spot fire distance from burning trees - a predictive model. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-56. 73 p.
Albini, F. A. (1981). Spot fire distance from isolated sources - extensions of a predictive model. USDA For. Serv. Res. Note INT-309. 9 p.
Albini, F. A. (1983). Potential spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Paper INT-309. 27 p.
Anderson, H. E. 1969. Heat transfer and fire spread. USDA For. Serv. Res. Pap. INT-69. 20 p.
Andrews, P. L. and Chase, C. H. (1989). BEHAVE: Fire behavior prediction and fuel modeling system - BURN subsystem, part 2. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-260. 93 p.
Blackmarr, W. H. 1972. Moisture content influences ignitability of slash pine litter. Res. Note SE-173. 7 p.
Brown, J. K. 1970. Ratios of surface area to volume for common fine fuels. For. Sci. 16 (1): 101-105.
Brown, A. A., and K. P. Davis. 1973. Forest fire: control and use. 2nd edition. McGraw-Hill Inc., New York. 686 p.
Chase, C. H. (1984). Spotting distance from wind-driven surface fires - extensions of equations for pocket calculators. USDA For. Serv. Res. Note INT-346. 21 p.
Dorgelo, T. H. 1984. The Ash Wednesday fires of 1983 in South Eastern Αustralia. pp. 38-52. In proceedings of the 2nd International Scientific-Technical Symposium on "Progress in Fighting Fires and Catastrophes from the Air", March 1984, Bremen, Germany. Deutscher Gemeindeverlag - Verlag W. Kohlhammer. 268 p.
Καϊλίδης, Δ. 1990. Δασικές πυρκαγιές. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. 510 σελ.
Morris, G. A. (1987). A simple method for computing spotting distance from wind-driven surface fires. USDA For. Serv. Res. Note INT-374. 6 p.
Rothermel, R. C. (1983). How to predict the spread rate and intensity of forest and range fires. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep. INT-143. 161 p.

Η Πεντέλη που ήδη έχουμε χάσει

Την παραμονή της Παναγίας (14/08/2007) πήγαμε στο τελευταίο χωριό της Πεντέλης, την Σταμάτα, που διατηρεί κάποια κομμάτια από το ωραίο παρελθόν του βουνού Αποφασίσαμε να πάμε, κάνοντας έναν μεγάλο κύκλο στην πολύπαθη βορειοανατολική Αττική πριν καταλήξουμε στην Σταμάτα για την περιφορά της εικόνας της Παναγίας από το ναό του χωριού που γιόρταζε και, φυσικά, για το αυθεντικό κοκορέτσι που συνεχίζουν να κάνουν οι παλιές ταβέρνες της Σταμάτας. Στο αυτοκίνητο έχω πάντοτε (από επαγγελματική συνήθεια) μία μίνι ψηφιακή κάμερα και σταμάτησα σε δύο σημεία της Πεντέλης για μερικές φωτογραφίες, έτσι για να υπάρχουν. Στην φωτογραφία πάνω φαίνονται οι ανατολικονότιες καμένες πλαγιές της Πεντέλης, στην συνέχεια το σκανδαλώδες Ντράφι με τις αυθαίρετες βίλες και στο βάθος τα Μεσόγεια με τον Υμηττό και την Μερέντα στα πλάγια.

Αυτή είναι μια πιο κοντινή εικόνα των καμένων ανατολικονότιων υπωρειών της Πεντέλης με το Ντράφι να ακολουθεί. Το Ντράφι είχε κοπεί σε οικόπεδα και πουληθεί ενόσω ο λόφος ήταν δάσος. Οι φωτιές απλώς έδειξαν τα αυθαίρετα και τις βίλες. Οι καμένες πλαγιές της Πεντέλης, όπως φαίνεται στην φωτογραφία, έχουν αρχίσει να ξαναπρασινίζουν με φυσική αλλά και τεχνητή αναδάσωση. Τι να το κάνουμε όμως... Το καταπληκτικό δάσος της Πεντέλης έχει χαθεί οριστικά και αν ξαναγίνει θα το χαρεί η τρίτη γενιά από μας.

Μπροστά φαίνονται τα πεύκα από την φυσική αναγέννηση του δάσους. Πιο κάτω η βλάστηση έχει ενισχυθεί με τεχνητή αναδάσωση που την πλήρωσαν όλοι οι Έλληνες φορολογούμενοι με πολλά εκατομμύρια. Στην φωτογραφία υπάρχει όμως μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια. Είναι οι πυλώνες και τα σύρματα της ΔΕΗ που περνάνε από τις πλαγιές. Περισσότερα στην επόμενη φωτογραφία...

Σ' αυτή την μεγέθυνση τμήματος της προηγούμενης φωτογραφίας φαίνονται καθαρά οι πυλώνες και οι γραμμές της ΔΕΗ που περνάνε μέσα από το αναγεννώμενο δάσος, όπως περνούσαν και από το παλιό ώριμο πευκοδάσος πριν καεί. Πολλές από τις εκρήξεις στην χθεσινή φωτιά της Πεντέλης οφείλονταν στις γραμμές της ΔΕΗ. Πότε, αλήθεια, η όποια κυβέρνηση θα αποδώσει στην (ακόμα) κρατική ΔΕΗ τις ευθύνες που της αναλογούν για τις φοβερές πυρκαγιές που προκαλεί στα δάση μας, όπως έγινε φέτος στην Πάρνηθα, τον Ελικώνα και τα Στύρα;

Φωτογραφία τμήματος της βόρειας Πεντέλης από τον Άγιο Πέτρο. Πριν τις πυρκαγιές υπήρχε ένα πολύ πυκνό πευκοδάσος. Σήμερα έχουν διασωθεί δυο συστάδες πεύκα στην ρεματιά και σε κάποιες πλαγιές έχουν βγει πευκάκια αλλά το τοπίο είναι γενικά διαβρωμένο από την βροχή και τον αέρα. Το τραύμα στο βουνό είναι πολύ μεγάλο. Κάποιος έχει περιφράξει μια μεγάλη έκταση (στο κέντρο της φωτογραφίας) με το απαραίτητο κτίσμα...

Αυτό είναι το φυσικό ανάγλυφο στην πίσω βόρεια πλευρά της Πεντέλης. Σε μερικές πλαγιές η φυσική αναγέννηση του πευκοδάσους είναι πολύ έντονη. Πολύ έντονη όμως είναι σε άλλα σημεία η διάβρωση. Όπως και να έχει όμως το πευκοδάσος της Πεντέλης για μας αποτελεί ανάμνηση.

Ας τελειώσουμε με μια πανοραμική φωτογραφία του νότιου Ευβοϊκού από την Πεντέλη, που δίνει και μια υποψία για τον απίστευτο βιασμό που έχει υποστεί από τις αυθαιρεσίες και τον τσαμπουκά των κάθε λογής Ελλνηναράδων η Αττική. Φυσικά με την συνεργασία των κρατικών υπηρεσιών και την συνενοχή πολιτικών και κυβερνήσεων. Σε πρώτο επίπεδο φαίνονται οι καμένες πλαγιές της Πεντέλης. Στην μέση διακρίνονται η παραλία του Σχοινιά, το σπάνιο δάσος με τις κουκουναριές (γεμάτο αυθαίρετα και σκουπίδια) και πιο πίσω οι βίλες του οικοδομικού συνεταιρισμού δικαστών και εισαγγελέων. Στο βάθος τα (ιδιωτικά) νησάκια Πεταλιοί και η Εύβοια.

Η χθεσινή φωτιά στην Πεντέλη ήταν μία χαριστική βολή. Η Πεντέλη έχει δολοφονηθεί πολλές φορές τα προηγούμενα χρόνια από τις πωλήσεις δασών που έκανε η Εκκλησία δια της Μονής Πεντέλης, από την παράνομη, καταχρηστική και πάντως αντισυνταγματική δράση των οικοδομικών συνεταιρισμών (ανάμεσά τους και των πολιτικών που έχτισαν την... Πολιτεία) και από τις πυρκαγιές.

Αν υπάρχει ένα μέρος στην Ελλάδα, στο οποίο η Τουρκοκρατία με τα φιρμάνια και τις σουλτανικές δωρεές (στην Εκκλησία) και με την αντιδημοκρατική, αντιλαϊκή και σκανδαλώδη δράση και ζωή των κοτσαμπάσηδων (φραγκάτοι, πλουτοκράτες, φοροφυγάδες, διακινητές μαύρου χρήματος, διεφθαρμένα στελέχη του κρατικού μηχανισμού) ζει και βασιλεύει, αυτό το μέρος είναι η Πεντέλη...

Οι «κλέφτες» του καλοκαιριού

Το καλοκαίρι και ειδικά τον Αύγουστο, η μεσογειακή φύση προσπαθεί να ανταπεξέλθει από το σοκ μιας μακράς ξηροθερμικής περιόδου. Ακόμα και τα αγκάθια, που είναι σκληρά φυτά με λίγες απαιτήσεις, έχουν ολοκληρώσει τον βλαστικό τους κύκλο και βρίσκονται στην τελική φάση για την παραγωγή απογόνων, δηλαδή των σπόρων τους. Για όσους αγαπούν την φύση κάθε κύκλο της έχει ενδιαφέρον και φυσικά ο αυγουστιάτικος που γεμίζει τον τόπο με... κλέφτες.

Οι "κλέφτες" είναι οι σπόροι των φυτών που ανήκουν στην οικογένεια των Σύνθετων (Compositae ή Asteracae). Οι σπόροι αυτοί διαθέτουν μια τριχοειδή κεφαλή, που τους δίνει την δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τις ελαφρές ριπές του αέρα και να πετάνε σαν αλεξίπτωτα. Με τον τρόπο αυτό διασπείρονται σε μεγάλη έκταση, ενώ με τα τριχίδια της κεφαλής τους αγκιστρώνονται στα εδάφη που πέφτουν και περιμένουν τις πρώτες βροχές για να φυτρώσουν.

Παντού όπου υπάρχουν ελεύθεροι χώροι στην Αθήνα και το Λεκανοπέδιο κάνουν τις αυγουστιάτικες πτήσεις τους αυτή την εποχή οι "κλέφτες". Εμείς θα τους παρακολουθήσουμε φωτογραφικά στην Πάρνηθα στην περιοχή που δεν έχει καεί κι όπου δίπλα στα έλατα οι πρωταγωνιστές των ημερών είναι τα... γαϊδουράγκαθα (Onopordum tauricum).

Στο νεαρό ελατάκι (σε πρώτο πλάνο) παρέα κάνουν τα ξερά αλλά όχι νεκρά γαϊδουράγκαθα.

Τα ιώδη άνθη του γαϊδαουράγκαθου έχουν αλλάξει μορφή κι έχουν μετασχηματιστεί σε δέσμες από "κλέφτες".

Οι "κλέφτες" έχουν αρχίσει να γεμίζουν το έδαφος και να αγκιστρώνονται όπου βρουν.

Κεφαλές σε διάφορα στάδια μετασχηματισμού. Μερικές διατηρούν ακόμα τμήματα με το αρχικό ιώδες χρώμα τους.

Θυμηθείτε ότι και η αγκινάρα (που είναι λουλούδι) έχει μέσα το "χνούδι" με τους δικούς της "κλέφτες" και το οποίο το καθαρίζουμε.

Κάπως έτσι είναι και η αγκινάρα, όταν η κεφαλή της θα ωριμάσει και θ' ανοίξει. 'Αλλωστε, η άγριοαγκινάρα είναι ένα γνωστό είδος της οικογένειας των Συνθέτων.

Αυτοψία στα καμένα της Πάρνηθας

Το πεύκο αυτό δεν είναι καμένο. Έχει ξεραθεί από αρρώστια. Υπάρχουν πολλά τέτοια ξεραμένα πεύκα από τους πρόποδες της Πάρνηθας μέχρι ψηλά. Το πρόβλημα του βουνού αρχίζει από τις πλαγιές που δεν έχουν καεί.

Η αιτία για τα πολλά νεκρά πεύκα στην άκαφτη Πάρνηθα είναι η βαμβακίαση (φωτογραφία πάνω), η οποία οφείλεται στο έντομο Marcalina hellenica. Αν και το θέμα μας δεν είναι η βαμβακίαση, επισημαίνω το πρόβλημα που είναι ορατό από πολύ χαμηλά στην Πάρνηθα.

Αμέσως μετά την τελευταία στροφή στα ψηλά αυτή είναι η εικόνα που αντικρύζει όποιος ανέβει σήμερα στην Πάρνηθα.

Εκεί στα πρώτα μέτρα των καμένων, που είναι και η "μόστρα" της Πάρνηθας, έχουν αρχίσει τα αντιπλημμυρικά έργα. Καμένοι κορμοί ελάτων, πριονίδια από τις κοπές με αλυσσοπρίονα και κλαδοπλέγματα. Οι δασεργάτες εργάζονται εντατικά (φωτογραφία κάτω) και οι ήχοι από τα αλυσσοπρίονα αντηχούν στις πλαγιές και τις ρεματιές του καμένου βουνού.

Δίπλα στο παλιό "Ξενία" η κοπή δεν έχει ξεκινήσει. Αυτή την εικόνα παρουσιάζει ένα καμένο έλατο.

Καμένοι κώνοι έλατου. Δεξιά ο κώνος έχει σπάσει και μοιάζει σαν να χάνει αίμα...

Αυτή την εικόνα παρουσιάζει το κλαδί ενός καμένου έλατου...

Κάποτε ήταν η κορυφή ενός έλατου που είχε καρπίσει και θα έδινε σπόρους για νέα φυτά. Τώρα κορφή και κώνοι είναι καμένα κουφάρια...

Μετά την Αγία Τριάδα, στρίβοντας αριστερά στο περιφερειακό, συναντούμε τις πρώτες κινήσεις ζωής. Δύο ελαφίνες βόσκουν στο εκτροφείο του δασαρχείου με φόντο πίσω τα καμένα.

Μετά το εκτροφείο νέες ανάσες ζωής ξεπηδούν μέσα από τα καμένα. Τα πουρνάρια ανασταίνονται και πετάνε νέα κλωνάρια από τα ριζοβλαστώματά τους. Η φύση αντέχει, παρά το γεγονός ότι έχει να βρέξει δύο μήνες και οι πλαγιές κατακάηκαν.

Τα πάντα καμένα στην δυτική πλευρά του περιφερειακού...

Στην μέση του περιφερειακού στα βορεινά η εικόνα αλλάζει. Εδώ σταμάτησε η φωτιά. Το καμένο έλατο στέκει νεκρό με φόντο τα αδέρφια του που διασώθηκαν...

Βορειανατολικά και πλησιάζοντας στην Μόλα η εικόνα της Πάρνηθας είναι η γνωστή και αγαπημένη μας. Ένα έλατο σφύζει από ζωή, έχει καρπίσει και περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να διασπείρει τους σπόρους του. Καλούς απογόνους, ω έλατο...

Μετά την Μόλα, στα ανατολικά και αμέσως μετά το Φλαμπούρι αντικρύζουμε και πάλι την μαυρίλα της καταστροφής και τα κλαδοπλέγματα που ελπίζουμε να συγκρατήσουν από τις βροχές το λίγο χώμα των κορφών...

Η μαυρίλα συνεχίζεται με φόντο το Μον Παρνές...

Λίγο πριν την ολοκλήρωση της πορείας μας στον περιφερειακό, το καμένο δάσος αντικρύζει την Αθήνα στο βάθος. Η Πάρνηθα που ξέραμε χάθηκε για μας οριστικά...

Τα μπουρίνια, οι πλημμύρες και το ρέμα της Γκούρας στην Πάρνηθα

Το ρέμα της Γκούρας - Γιαννούλας στην περιοχή της Χασιάς (Φυλής)

Με βάση την πείρα από τις παρατηρήσεις και τα στοιχεία των προηγούμενων ετών, τα μετεωρολογικά δεδομένα του άνομβρου περασμένου χειμώνα, τα κλιματολογικά δεδομένα του ελληνικού καλοκαιριού και τις μετεωρολογικές προβλέψεις - εκτιμήσεις για ένα καυτό φετινό καλοκαίρι, ήταν πολύ λογικό να προβλέψει κάποιος ότι οι πυρκαγιές δεν θα σταματούσαν με την Πάρνηθα αλλά θα είχαν συνέχεια σ' όλη την Ελλάδα. Η εκτίμηση αυτή έγινε απ' αυτό το μπλοκ σε ανύποπτο χρόνο, αν και δεν αποτελούσε ιδιαίτερη σοφία.

Ούτε ιδιαίτερη σοφία αποτελεί η πρόβλεψη ότι, μετά τις πυρκαγιές, θα ακολουθήσει ένας δεύτερος κύκλος καταστροφών με πλημμύρες. Το ερώτημα είναι (και είναι δραματικό) πότε θα αρχίσουν οι φθινοπωρινές μπόρες που χαρακτηρίζονται συνήθως από ισχυρή ραγδαιότητα. Η κατάσταση μπορεί να γίνει ιδιαίτερα κρίσιμη αν έχουμε μπουρίνια, ένα φαινόμενο συνηθισμένο Αύγουστο και Σεπτέμβριο, ιδιαίτερα στην βόρεια Ελλάδα, όπου είχαμε εκτεταμένες πυρκαγιές σε Ήπειρο, Γράμμο, Πρέσπες, Πιέρια κλπ.

Τα μπουρίνια είναι άγριες καλοκαιρινές καταιγίδες, οι οποίες συνήθως συνοδεύονται από έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα και εκδηλώνονται μετά το μεσημέρι. Πρόκειται για τοπικά φαινόμενα, που δημιουργούνται από την μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στις ψυχρές αέριες μάζες στην ανώτερη ατμόσφαιρα και την θάλασσα που αυτή την εποχή είναι πολύ ζεστή. Οι θερμοί υδρατμοί από την θάλασσα ψύχονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα, υγροποιούνται και μετά το μεσημέρι μετατρέπονται σε θερμικές καταιγίδες, οι οποίες ξεσπάνε κυρίως στην βόρεια χώρα χωρίς να αποκλείονται και άλλες περιοχές, ανάλογα με τα καιρικά συστήματα που επικρατούν. Για παράδειγμα πέρυσι είχαμε ένα πολύ δυνατό μπουρίνι στις 5 Αυγούστου που ξέσπασε τοπικά στις Κυκλάδες, χωρίς να φτάσει βορειότερα στην Αθήνα. Αντίθετα ένα μπουρίνι με πολλούς κεραυνούς είχε χτυπήσει την Αθήνα στις 5 Αυγούστου 2005 (φωτογραφία κάτω).

Η θάλασσα παραμένει πολύ ζεστή μέχρι και τον Οκτώβριο, γι' αυτό και τα πρωτοβρόχια έχουν συνήθως την μορφή της ραγδαίας καταιγίδας καί όχι της ποτιστικής βροχής. Αν η υψηλή θερμοκρασία της θάλασσας συνδυαστεί στο επόμενο διάστημα με συστήματα που θα μας έρθουν από τα δυτικά, τότε είναι βέβαιο ότι δεν θα έχουμε τοπικά μπουρίνια αλλά έντονες καταιγίδες σε μεγάλες περιοχές, με την συνοδεία κεραυνών και σπάνιων φαινομένων όπως είναι οι θαλάσσιοι νεροστρόβιλοι-υδροσίφωνες, που οι ναυτικοί μας ονομάζουν «τρόμπες». Το καλοκαίρι του 2002 είχαμε μια τέτοια κατάσταση με συνεχείς έντονες καταιγίδες, οι οποίες προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές στα αμπέλια και τον τρύγο. Από το 2002 είναι και ο νεροστρόβιλος που φαίνεται στην φωτογραφία (δεξιά) από την θαλάσσια περιοχή των Μικρών Κυκλάδων και φωτογραφήθηκε από την Αμοργό.

Μετά τις φετινές καταστρεπτικές πυρκαγιές, αυτό που πρέπει να ευχόμαστε είναι να μην έχουμε μπουρίνια Αύγουστο-Σεπτέμβριο και τα πρωτοβρόχια να έρθουν μετά την ολοκλήρωση των αντιπλημμυρικών έργων στην Πάρνηθα. Κι αυτό γιατί η Πάρνηθα έχει 4 μεγάλα ρέματα και σε πολλά σημεία είναι ήδη διαβρωμένη. Από τα ρέματα αυτά το πιο επικίνδυνο είναι το ρέμα της Γκούρας ή της Γιαννούλας. Το ρέμα αυτό προκαλεί έτσι κι αλλιώς πλημμύρες στο Θριάσιο Πεδίο της Ελευσίνας, αλλά με ραγδαίες βροχές μετατρέπεται σε καταστροφικό, όπως έγινε το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 2002 τότε που πλημμύριζε συχνά και ο Κηφισσός λόγω έργων.

Το ρέμα της Γιαννούλας έχει μήκος 10 χιλιόμετρα. Ξεκινάει από τις κορφές της Πάρνηθας και καταλήγει στο Θριάσιο Πεδίο. Ένα κομμάτι του, μήκους 3 χιλιομέτρων, από την τοποθεσία Μεσονύχτι μέχρι την Μονή Κλειστών της Φυλής είναι ένα ιδιαίτερα δύσβατο φαράγγι (φωτογραφία δεξιά) και σε ορισμένα σημεία οι κάθετες πλευρές του υψώνονται μέχρι 500 μέτρα. Χειμώνα και άνοιξη έχει πολλούς μικρούς και μεγάλους καταρράκτες. Το καλοκαίρι ξεραίνεται. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται εδώ είναι φθινοπωρινές και τις έχω βγάλει πριν αρχίσουν οι βροχές, κάτω από την Μονή Κλειστών.

Το ρέμα της Γκούρας - Γιαννούλας στην αρχαιότητα ονομαζόταν φαράγγι του Κελαδώνα. Μετά την περιοχή της Φυλής, υπάρχουν κατά την ροή του καταβόθρες κι αυτός είναι ο λόγος που δεν προκαλεί κάθε χρόνο πλημμύρες στο Θριάσιο, όπου συνεχίζεται ως Σαρανταπόταμος. Όταν κατεβάζει όμως πολύ νερό, λόγω καταιγίδων, οι καταβόθρες δεν αρκούν για να περιορίσουν την ροή κι έτσι προκαλεί μεγάλες πλημμύρες στην περιοχές του Ασπρόπυργου, όπως έγινε το 2002.

Λόγω της έντονης κλίσης και της ισχυρής ροής του, το ρέμα της Γκούρας - Γιαννούλας κατεβάζει και κομμάτια κορμών από δέντρα που ξεράθηκαν στις κορφές. Έναν τέτοιο κορμό, και όχι τα μάτια κάποιου ερπετού ή πουλιού, δείχνει και η φωτογραφία που ακολουθεί από το φαράγγι της Γκούρας...

Συμπλήρωμα 01/08/2007

Πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις, «έσκασε» το πρώτο μπουρίνι σήμερα στην Ξάνθη, με κεραυνούς, δυνατό άνεμο, χαλάζι και μπόρες. Την Κυριακή προβλέπονται βροχές σ΄όλη την ηπειρωτική χώρα...

Συπλήρωμα 03/08/2007

Η ΕΜΥ έβγαλε έκτακτο δελτίο για καταιγίδες και μπουρίνια από Θεσσαλία και πάνω.