Οι τουλίπες της Πάρνηθας

Tulipa sylvestris subsp. australis
Πάρνηθα κορυφές 29/04/2011

Είτε με τα ποδήλατα είτε πεζοπορώντας στα μονοπάτια, όλο και περισσότεροι ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση στα βουνά της Αττικής. Κάποιοι τυχεροί ανακαλύπτουν με έκπληξη τις τουλίπες της Πάρνηθας. Στην Ελλάδα υπάρχουν 11 είδη άγριας τουλίπας και τρία από αυτά ευδοκιμούν στην Πάρνηθα.

Στην κοιλάδα κάτω από το Κατσιμίδι, στο οροπέδιο της Μόλας και σε μερικές ακόμα θέσεις με λιβάδια ανθίζει η κόκκινη Τουλίπα του Χάγκερ (Tulipa hageri). Ποιος είναι ο κύριος Φρειδερίκος Χάγκερ (Friedrich Hager, 1822-1902); Είναι αυτός που πρώτος συνέλεξε το φυτό κοντά στο αρχαίο φρούριο της Δεκέλειας, στο σημερινό Τατόϊ. Ο Γερμανός βοτανολόγος Θεόδωρος Χελδράϊχ (Theodor von Heldreich), που ήρθε στην Ελλάδα το 1843, έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρέμεινε στη χώρα μας μέχρι τον θάνατό του το 1902, περιέγραψε επιστημονικά την τουλίπα της Πάρνηθας και της έδωσε τιμητικά το όνομα του Χάγκερ. Η Τουλίπα του Χάγκερ είναι ενδημική των Βαλκανίων και εξαπλώνεται σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Τουρκία.

Αυτή η τουλίπα της Πάρνηθας θα παρέμενε γερμανική υπόθεση, αν δεν παρενέβαινε ο διάσημος στην εποχή του Ελβετός βοτανολόγος  Εδμόνδος Μπουασιέ (Edmond Boissier, 1810-1885), ο οποίος αποφάνθηκε ότι πρόκειται για μια χρωματική παραλλαγή της Τουλίπας του Ορφανίδη (Tulipa οrphanidea), που ο ίδιος περιέγραψε και είναι ενδημική της Κεντρικής Ελλάδας και  Πελοποννήσου.

Μια δεύτερη τουλίπα στην Πάρνηθα είναι η κόκκινη «Τουλίπα η κυματόφυλλη», ένα σπάνιο είδος που περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας» (Red Data Book). Την πρωτοβρήκε ο Χελδράϊχ στην Βοιωτία και της έδωσε το όνομα «βοιωτική» (boeotica) για να επέμβει πάλι ο Μπουασιέ και να της δώσει το όνομα undulatifolia (= με κυματιστά φύλλα). Έχει μεγάλο άνθος και θεωρείται από τις ωραιότερες ελληνικές τουλίπες. Εξαπλώνεται σε Ελλάδα, πρώην Γιουγκοσλαβία και Ανατολία. Φυτρώνει σε σιταροχώραφα στην Κεντρική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Χίο και Λέσβο. Στην Πάρνηθα άνθιζε σε λιβάδια της βόρειας πλευράς του βουνού αλλά πλέον είναι εξαιρετικά σπάνια.

Η κίτρινη τουλίπα με το μακρόσυρτο επιστημονικό όνομα «Τουλίπα η δασική υποείδος του νότου» (Tulipa sylvestris subsp. australis) έχει ευρεία εξάπλωση στα Βαλκάνια. Στην Πάρνηθα τη βρίσκουμε σε αρκετές πετρώδεις θέσεις και βραχώδη μέρη. Έχει ύψος μέχρι 45 εκατοστά και 1-2 κίτρινα άνθη.

Οι τουλίπες είναι βολβώδη φυτά. Αν πιστεύετε ότι πατρίδα τους είναι η Ολλανδία, κάνετε λάθος. Οι Ολλανδοί είδαν για πρώτη φορά τουλίπες το 1593, όταν ο πρεσβευτής τους Μπούσμπεκ στην Κωνσταντινούπολη έδωσε μερικούς βολβούς τουλίπας στο συμπατριώτη του βοτανολόγο Κάρολο Κλούσιους. Σύντομα άρχισαν την εντατική καλλιέργεια της τουλίπας και γρήγορα οι αγοραπωλησίες βολβών και ποικιλιών έγιναν χρηματιστηριακό προϊόν. Το 1637 το χρηματιστήριο της τουλίπας κατέρρευσε σε μια μέρα. Γιατί; Διότι ξαφνικά οι Ολλανδοί ανακάλυψαν ότι δεν… υπήρχαν τουλίπες. Οι συναλλαγές γίνονταν σε μελλοντικά συμβόλαια (futures). Χρηματοδοτούσαν τους βολβούς και συναλλάσσονταν με τα δικαιώματα που θα είχαν όταν θα άνθιζαν οι τουλίπες, αγοράζοντας και πουλώντας πιθανές αποδόσεις. Και κάποια χρονιά δεν άνθισαν…

Η Ολλανδία σταδιακά έφερε την καλλιέργεια της τουλίπας σε κανονικά πλαίσια και μετέτρεψε τις τουλίπες σε εξαγώγιμο προϊόν. Σήμερα εμείς στην Ελλάδα, που είναι μία από τις πατρίδες της τουλίπας, κάνουμε εισαγωγή βολβών και λουλουδιών από την Ολλανδία. Δοξάστε μας…

Tulipa οrphanidea 
Κατσιμίδι 21/04/2011 Katsimidi

 Tulipa undulatifolia (συνώνυμο: Τulipa boeotica)

photo (c) Antonis Taglidis Αντώνης Ταγλίδης