ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΠΛΟΚ

Δευτέρα 29 Απριλίου 2013

Medicago marina

Λεγραινά 21/04/2013

Η Μηδική η παραθαλάσσια (Medicago marina L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: αμμώδεις περιοχές κοντά στη θάλασσα, όπου δημιουργεί μικρούς θαμνίσκους.
Πολυετής πόα, έρπουσα, με λευκό χνούδι και πλούσιο φύλλωμα, 20-50 εκ.
Φύλλα με τρία φυλλάρια. Φυλλάρια πολύ τριχωτά, ωοειδή, σφηνοειδή στην βάση τους, οδοντωτά προς την κορυφή. Παράφυλλα ωοειδή, λειόχειλα ή οδοντωτά.
Ταξιανθία βότρυς με 5-12 κίτρινα άνθη, με πέτασο μεγαλύτερο από την τρόπιδα.
Καρπός χέδρωπας σπειροειδής με 2-3 στροφές, κυλινδρικός, με μια μικρή τρύπα στο κέντρο και με πυκνό λευκωπό χνούδι.
Ανθίζει Μάρτιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Medicago > Media (η Μηδία) ιστορική γεωγραφική περιοχή του σημερινού Ιράν, νότια της Κασπίας = Μηδική.
marina > mare θάλασσα = παραθαλάσσια.



Κυριακή 28 Απριλίου 2013

Ophrys aesculapii

Κιθαιρώνας 20-04-2013

Η Οφρύς του Ασκληπιού (Ophrys aesculapii, Renz 1928) είναι ενδημική ορχιδέα της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, με βορειότερο σημείο την Μαγνησία.
Περιγράφτηκε από την αρχαία Επίδαυρο κοντά στο Ασκληπιείο, γι’ αυτό και της δόθηκε το όνομα του θεού Ασκληπιού.
Βιότοπος: φρυγανότοποι, θαμνώνες, ανοίγματα δασών, ξηρά παραθαλάσσια ενδιαιτήματα, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1.000 μ.
Άνθος: Μικρό, σχεδόν σφαιρικό, ακέραιο (ενίοτε τρίλοβο), κοκκινωπό ή καφέ. Θυρεός μπλε ή γαλάζιος σε σχήμα Η (ήτα). Πέταλα και σέπαλα πράσινα.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.
Έχει μεγάλη εξάπλωση στην Αττική.

Ετυμολογία:
Ophrys > Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.
aesculapii > Aesculapius (λατιν.) > Ασκληπιός.

Τετάρτη 24 Απριλίου 2013

Vinca herbacea

Γεράνεια 13/04/213

Η Βίνκα η χλοώδης (Vinca herbacea Waldst. & Kit. 1799) έχει εξάπλωση στην ανατολική Ευρώπη και την Ανατολία. Στην Ελλάδα έχει ευρεία εξάπλωση, με εξαίρεση τα νησιά του Αιγαίου.
Πολυετής, έρπουσα, φυλλοβόλος πόα. Έχει φύλλα λεία, λογχοειδή, αντίθετα, με χείλη ελαφρά γυρισμένα προς τα κάτω. Άνθη μονήρη, πενταμερή, ιώδη, με λοβούς 1-2 εκ. και σωλήνα μήκους 1-1,5εκ. με τους στήμονες κλεισμένους μέσα σ' αυτόν.
Στα Γεράνεια όρη την Αττικής παρουσιάζεται μια ιδιαίτερη μορφή του είδους με πολύ τριχωτούς βλαστούς και φύλλα (Κωνσταντινίδης). Το φαινόμενο αποδίδεται σε οικολογική προσαρμογή των φυτών σε οφιολιθικά πετρώματα.
Βιότοπος: θαμνότοποι, δάση, πετρώδεις τοποθεσίες.

Ετυμολογία:
Vinca > αβέβαιας ετυμολογίας - πιθανώς από το pervinca > pervínco νικώ (τις ασθένειες εννοείται) ή vínco νικώ.
herbacea > hérba (λατιν.) χόρτο, χλόη, βότανο - φυτό όχι ασήμαντο = χλοώδης (από τα έρποντας φύλλα της).




Πέμπτη 18 Απριλίου 2013

Stachys swainsonii subsp. scyronica

Κακιά Σκάλα 13/04/2013

Ο Στάχυς των Σκυρωνιδών (Stachys swainsonii Benth. 1834 subsp. scyronica (Boiss.) Phitos & Damboldt 1969) είναι στενότοπο ενδημικό φυτό των Γερανείων ορέων της Αττικής. Η τυπική του μορφή φύεται σε βράχους της Κακιάς Σκάλας (Σκυρωνίδες Πέτρες, στην αρχαιότητα), σε υψόμετρα 100-300 μέτρων. Εξαπλώνεται και ψηλότερα, μέχρι τα 700 μέτρα, σε ασβεστολιθικούς βράχους που ξεχωρίζουν σε πευκοδάση. 

Ετυμολογία:
Stachys > στάχυς (από την διάταξη των ανθέων)
swainsonii > προς τιμήν του William Swainson (1789-1855), Βρετανού φυσιοδίφη και εξερευνητή
scyronica > Σκυρωνίδες Πέτρες < Σκύρων
:

Τετάρτη 17 Απριλίου 2013

Echium angustifolium


Κακιά Σκάλα 13/04/2013

Το Έχιο το στενόφυλλο (Echium angustifolium, Mill. 1768) είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου, με εξάπλωση στην χώρα μας στην κεντρική, νότια και νησιωτική Ελλάδα.
Φυτό τριχωτό, πολύκλαδο με φύλλα λογχοειδή και στενά απ’ όπου και το όνομα. Άνθη συνήθως πορφυρά ή κόκκινα με προεξέχοντες και τους τέσσερις στήμονες.
Βιότοπος: βραχώδεις τοποθεσίες, πρανή, συχνά κοντά στη θάλασσα.
Ανθίζει από τον Απρίλιο.

Ετυμολογία:
Echium > έχις (έχιδνα) - από το σχήμα των καρπών που μοιάζει με κεφάλι φιδιού = Έχιον
angustifolius, -a, um > angustus στενός + folium φύλλο = στενόφυλλο.
 

Τρίτη 16 Απριλίου 2013

Hedysarum grandiflorum subsp. bulgaricum

Γεράνεια 13/04/2013

Το Ηδύσαρον το μεγανθές [Hedysarum grandiflorum (Pall. 1773) subsp. bulgaricum Kožuharov 1976]
 εξαπλώνεται σε Ουκρανία, Ρωσία, Καζακστάν, Ρουμανία και Βουλγαρία. Στην Ελλάδα ήταν γνωστό μόνο από μια θέση στα Γεράνεια, που ανακαλύφθηκε το 2008 αλλά αργότερα βρέθηκε και στην Πελοπόννησο. Νεότερη εκτίμηση προσδιορίζει ότι πρόκειται για το υποείδος Hedysarum grandiflorum subsp. bulgaricum (Kožuharov 1976).
Είναι πολυετές ποώδες φυτό χωρίς βλαστό.
Βιότοπος: διάκενα πυκνής μακίας βλάστησης
Άνθη: ωχροκίτρινα-ρόδινα.
Άνθιση: Μάιος - Απρίλιος.
Στην Αττική μόνο στα Γεράνεια.
Λόγω της σπανιότητάς του για την Ελλάδα, περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των
Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Κινδυνεύον» (ΕΝ).

Ετυμολογία
Hedysarum < ηδύς (γλυκός) + άρον (αρχαίο όνομα φυτού που αναφέρει ο Διοσκουρίδης) = Ηδύσαρον.
grandiflorum <  grandis (μέγας) + flos floris (άνθος)
= μεγανθές.
bulgaricum < Βουλγαρία.

Γράφει ο Διοσκουρίδης:

ἄρον τὸ καλούμενον παρὰ Σύροις λοῦφα. φύλλα ἀνίησιν ὅμοια τοῖς τοῦ δρακοντίου, μικρότερα δὲ καὶ ἀσπίλωτα, καυλὸν σπιθαμιαῖον, ὑποπόρφυρον, ὑπεροειδῆ, ἐφ' οὗ ὁ καρπὸς κροκίζων· ῥίζα λευκὴ πρὸς τὴν τοῦ δρακοντίου, ἥτις καὶ ἐσθίεται ἑψομένη ἧττον οὖσα δριμεῖα. ταριχεύεται δὲ τὰ φύλλα εἰς βρῶσιν, καὶ καθ' ἑαυτὰ ξηρανθέντα ἑψόμενα ἐσθίεται.




Τρίτη 9 Απριλίου 2013

Tragopogon longifolius

Σχινιάς 25/03/2013

Ο Τραγοπώγων ο μακρόφυλλος (Tragopogon longifolius, Heldr. & Sartori ex Boiss. 1856) είναι ελληνικό ενδημικό είδος. Έχει σποραδική εμφανιση σε Πελοπόννησσο, Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Νότα Πίνδο, Θεσσαλία, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Βιότοπος: ξέφωτα δασών, ακαλλιέργητοι αγροί, Θέσεις με ανθρωπογενή επιβάρυνση, άκρες δρόμων.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.

Ετυμολογία:
Tragopogon > τράγος + πώγων - από την μορφή του πάππου = Τραγοπώγων (αρχαίο όνομα από τον Διοσκουρίδη)
longifolius > > longus μακρύς, μακρός + folium φύλλο = μακρόφυλλος.

Δευτέρα 8 Απριλίου 2013

Iberis saxatilis

Πεντέλη 05/04/2013

Η Ιβηρίς η βραχόφιλη (Iberis saxatilis L. 1756) εξαπλώνεται σε Ανατολικά Βαλκάνια, Ουκρανία, Κροατία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία. Στην Ελλάδα φύεται σε Μακεδονία, Θράκη, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.
Φύλλα στενόμακρα, σαρκώδη.
Βιότοπος: πετρώδεις θέσεις, στην ορεινή, υποαλπική και αλπική ζώνη
Άνθη: λευκά, σε πυκνή στρογγυλή ταξιανθία.
Άνθιση: Απρίλιος - Μάιος.
Εξάπλωση: Φυτό κυρίως της Βόρειας Ελλάδας που είναι πολύ σπάνιο για την Αττική, όπου έχει βρεθεί σε Πεντέλη και Πάστρα.

Ετυμολογία:
Iberis > Ιβηρία, αρχαία ελληνική ονομασία Ισπανίας και Πορτογαλίας = Ιβηρίς
saxatilis > sáxum (λατιν) βράχος, πέτρα = βραχόφιλη, του βράχου. 

Iberis carnosa (Iberis attica)

Πεντέλη 08/05/2009

Η Ιβηρίς η σαρκώδης (Iberis carnosa, Willd. 1800) είναι είδος της Μεσογείου.
Συνώνυμο:Iberis attica, Jord. 1847
Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις στην ορεινή, υποαλπική και αλπική ζώνη.
Άνθη: λευκά, σε πυκνή ταξιανθία.
Άνθιση: από τα τέλη Απριλίου.
Εξάπλωση στην Αττική: Πεντέλη, Πάρνηθα, Γεράνεια, Πατέρας, Κιθαιρώνας.

Ετυμολογία:
Iberis > Ιβηρία, αρχαία ελληνική ονομασία Ισπανίας και Πορτογαλίας = Ιβηρίς.
carnosus, -a, -um > cáro, cárnis (λατιν) κρέας, σάρκα = σαρκώδης.




Σάββατο 6 Απριλίου 2013

Lavandula stoechas αγριολεβάντα

Μαραθώνας 04/04/2013

Η αγριολεβάντα (Lavandula stoechas L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός της ΒΔ χώρας.
Βιότοπος: θαμνότοποι, φρύγανα, πετρώδεις τοποθεσίες, σε υψόμετρα 0-500 (-800) μ.
Η αγριολεβάντα είναι ένα πολύκλαδο φρύγανο, πολύ αρωματικό με φύλλα χνουδωτά, γραμμοειδή σε όλο το μήκος του βλαστού.
Άνθη μικρά, χοανοειδή, σκούρα βιολετιά, σε πυκνό στάχυ στην κορυφή του οποίου αναπτύσσονται μεγάλα ρόδινα βράκτια με μήκος μέχρι 5 εκ.
Είναι ένα από τα πιο γνωστά αρωματικά βότανα. Οι ηρεμιστικές και καταπραϋντικές του ιδιότητες την έκαναν πολύ αγαπητή ήδη από την αρχαιότητα. Παρασκεύαζαν μάλιστα και ένα κρασί αρωματισμένο μ’ αυτήν, τον στοιχαδίτη οίνο του Διοσκουρίδη.
Οι χρήσεις της λεβάντας στην ιατρική την κοσμετολογία αλλά και στο σπίτι είναι άπειρες. Μικρά υφασμάτινα σακουλάκια με αποξηραμένα άνθη λεβάντας μπορούν να τοποθετηθούν στις ντουλάπες για να αρωματίζουν το χώρο και να απωθούν τα έντομα.
Χρησιμοποιείται επίσης για να αρωματίσει γλυκά και ποτά ενώ ως αφέψημα ηρεμεί, χαλαρώνει και καταπραΰνει τους πόνους.
Είναι πολύ όμορφο φυτό για τον αρωματικό κήπο και μπορεί να φυτευτεί σε παρτέρια και μπορντούρες. Πολλαπλασιάζεται εύκολα με μοσχεύματα και πιο δύσκολα με σπόρο. Συλλέγονται τα άνθη όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθιση και στη συνέχεια αποξηραίνονται σε σκιερό μέρος.
Παλιότερα, από τη λεβάντα παρασκεύαζαν το καραμπάχι, ένα λάδι που οι πλανόδιοι έμποροι το πουλούσαν μαζί με το δαφνέλαιο στις νοικοκυρές. Έριχναν τα άνθη της λεβάντας στο λάδι και το εξέθεταν στον ήλιο. Στη συνέχεια το καθάριζαν με μια απλή διήθηση και το προϊόν ήταν έτοιμο.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.
Ετυμολογία:
Lavandula < υποκοριστικό του lavanda < lavo πλένω λούζω.
stoechas < Στοιχάδες νήσοι < στοιχώδες (σε μια σειρά, ευθυγραμμισμένο).





Πέμπτη 4 Απριλίου 2013

Tulipa undulatifolia

Ωρωπός 07/04/2012

Η Τουλίπα η κυματόφυλλη (Tulipa undulatifolia, Boiss. 1844) εξαπλώνεται είναι βαλκανικό φυτό. Την πρωτοβρήκε ο Χελδράϊχ στην Βοιωτία και της έδωσε
το όνομα «βοιωτική» (boeotica) για να επέμβει ο Μπουασιέ και να της δώσει το όνομα undulatifolia (= με κυματιστά φύλλα).
Βιότοπος: σιταροχώραφα.Με τον περιορισμό των αγρών γίνεται όλο και πιο σπάνια.
Εξαπλώνεται στην Κεντρική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Εϋβοια, Χίο και Λέσβο.
Άνθος: μεγάλο, κόκκινο. Θεωρείται από τις ωραιότερες τουλίπες.
Άνθιση: Μάρτιος - Απρίλιος.
Εξάπλωση στην Αττική: σε ελάχιστες θέσεις στην περιοχή του Ωρωπού και ίσως σε παλιές καλλιέργειες στην βόρεια Πάρνηθα.
Ετυμολογία:
Tulipa > από τουρκική túlipand, τουρμπάνι.
undulatifolia > undula κυμάτιον, κυματάκι > unda κύμα  + folium φύλλο = κυματόφυλλη.


Τετάρτη 3 Απριλίου 2013

Cerinthe minor

Πάρνηθα 02/04/2013

Η Cerinthe minor (L) subsp. auriculata (Ten.) Domac 1972, είναι φυτό της Ευρώπης και της ΝΔ Ασίας, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: κατά μήκος δασικών δρόμων, φυλλοβόλα δάση, χαράδρες σε υψόμετρα 0-400 (-1900) μ.
Πολυτές φυτό με ξυλώδη βάση.
Βασικά φύλλα γλαυκά με μεγάλα λευκά στίγματα. Φύλλα βλαστού ωοειδή, περίβλαστα.
Βράκτια φυλλώδη πράσινα-κιτρινοπράσινα.
Στεφάνη 9-12 χιλ. κυλινδρική, ίσια, με ανοιχτό κίτρινο στο πάνω μέρος και κόκκινοκαφέ η προφυρό στο κάτω.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούλιο.

Ετυμολογία:
Cerinthe > κηρός (κερί) + άνθος ==> από το σχήμα των ανθέων - φυτά που επισκέπτονται ιδιαίτερα οι μέλισσες = Κηρίνθη.
minor > συγκριτικό του parvus (μικρός) = ελλάσων, μικρότερος (από άλλα συγγενικά είδη)
auriculata > υποκοριστικό του auricula, λοβό του αφτιού, ωτίον ==> μάλλον από το σχήμα των φύλλων
.




Δευτέρα 1 Απριλίου 2013

Corydalis solida subsp. incisa

Πάρνηθα 18/03/2013

Η Corydalis solida subsp. incisa Lidén 1988, είναι βαλκανικό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην στεριανή Ελλάδα.
Βιότοπος: δάση, πετρώδεις λιβαδκές τοποθεσίες, συχνά με Crocus nivalis, Scilla bifolia κ.ά εκεί που λιώνει το χιόνι, σε υψόμετρα (500-) 900-1700 (-2200) μ.
Γεώφυτο με όρθιο βλαστό και φύλλα βαθειά τρισχιδή.
Βράκτια οδοντωτά.
Άνθη ρόδινα ή λευκορόδινα σε μακρύ πυκνό βότρυ.
Ανθίζει Μάρτιος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Corydalis > κορυδαλλίς (αναφέρεται από τον ποιητή Θεόκριτο) ==> επειδή το σχήμα του άνθους θυμίζει το λοφίο του κορυδαλλού.
solida > solido συμπαγής, πυκνός ==> από τον συμπαγή, χωρίς κοιλότητες, βολβό του.
incisus, a, um > incido κόβω, αποκόπτω, περικόπτω ==> από το κοφτό μέτωπο του άνθους.