Centaurea achaia subsp. corinthiaca

Λουτράκι 25/05/2013

Η Κενταύρια της Αχαΐας υποείδος η κορινθιακή [Centaurea achaia subsp. corinthiaca (Boiss. & Heldr.) Phitos & T.Georgiadis 1981] είναι ενδημική της περιοχής του Λουτρακίου.
Πολυετής πόα με όρθιους βλαστούς που διακλαδίζονται ψηλά.
Βιότοπος: ομαλές θέσεις, άκρες καλλιεργημένων χωραφιών και αμπελώνων, άκρες δρόμων, όχθες χειμάρρων, ανάμεσα σε φρύγανα.
Άνθη: λευκά έως ρόδινα, με πορτοκαλόχρωμες νευρώσεις στο κατώτερο τμήμα τους
Άνθιση: τέλη Μαΐου - αρχές Ιουλίου.
*** Περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων & Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (RDB 2009), με τον χαρακτηρισμό «Τρωτό» (VU).
Ετυμολογία:
Centaurea < Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού)
achaia < Αχαΐα.
corinthiaca < κορινθιακή.

Geranium subacutum

Κιθαιρώνας 12/05/2013

Το Geranium subacutum [(Boiss.) Aedo 1994] είναι ενδημικό φυτό των δύο πλευρών του Αιγαίου.

Βιότοπος: ορεινές θέσεις.

Πέταλα σε ανοιχτό ροζ χρώμα που σταδιακά ξεθωριάζουν προς το λευκό

Άνθιση από τον Μάιο.

Geranium < γεράνιον, φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης ==> από τον καρπό του που μοιάζει «γεράνων κεφαλάς συν τοις ράμφεσιν.

subacutum < sub υπό, σχεδόν +  acutum μυτερό, οξύ.

Asplenium ceterach

Φιλοθέη 14/02/2014 Τουρκοβούνια

Η φτέρη Asplenium ceterach (L. 1753) έχει μεγάλη εξάπλωση από την Δυτική Ευρώπη έως τα Ιμαλάΐα.

Βιότοπος: βράιχα και βραχώδεις θέσεις συνήθως σε μισοσκιασμένες θέσεις και σε υψόμετρα 0-2000 μ.

Ετυμολογία:

Asplenium < ασπλήνος (φτέρη που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη) < α στερητικό + σπλην (σπληνός) ==> επειδή πιστεύεται ότι θεραπεύει διαταραχές του σπληνός (της σπλήνας).

ceterach < cetrack η αραβική ονομασία του φυτoύ (κατά την πιθανότερη εκδοχή).

Onopordum illyricum

Περισσός 25/05/2007 Τουρκοβούνια

Το Ονόπορδον το ιλλυρικό (Onopordum illyricum L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Κοινή ονομασία: γαϊδουράγκαθο.
Φυτό με ισχυρό βλαστό, πολύ αγκαθωτό.
Βιότοπος: χέρσες τοποθεσίες.
Φύλλα πτερόλοβα, αγκαθωτά.
Ανθοφόρα κεφάλια μέχρι 6 εκ. με βράκτια κοντύτερα από τα ρόδινα ανθίδια.
Ανθίζει από τον Μάιο.
Ετυμολογία:
Onopordum < όνος + πορδή - υποτίθεται ότι προκαλεί εντερικές διαταραχές στα γαϊδούρια που το τρώνε.
illyricum < Ιλλυρία, αρχαία περιοχή της Αδριατικής.

Torilis nodosa

Πικέρμι 09/05/2021

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Το Torilis nodosa [(L.) Gaertn. 1788] είναι ευρωμεσογειακό είδος με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Συνώνυμο: Tordylium nodosum, L. 1753.
Βιότοπος: θαμνότοποι, άκρες χωραφιών, ακανόνιστα ενδιαιτήματα σε υψόμετρα 0-1300 μ.
Ετήσιο φυτό με ύψος 10-40 εκ. Πέταλα λευκά.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Torilis < πιθανώς από τη σύντηξη των γενών Tordylium και Caucalis.
nodosa (λατιν.) < nodus άρθρωση, κόμπος = αρθρωτή. 

Carduus pycnocephalus

Πάρνηθα 29/04/2011

Ο Carduus pycnocephalus (L. 1763) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: περιθώρια λιβαδιών και δρόμων, ελαιώνες, φρύγανα σε υψόμετρα 0-1500 μ.
Ετυμολογία:
Carduus < carduus, αγκάθι (ελλ. κάρδον») < ίσως από «άρδις» (αιχμή του βέλους).
pycnocephalus < πυκνός + κεφαλή.

 

Bupleurum trichopodum

Πικέρμι 25/04/2021

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Το Bupleurum trichopodum (Boiss. & Spruner 1884) είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: φρύγανα, ξηρά λιβάδια, θαμνότοποι, χωράφια σε αγρανάπαυση σε υψόμετρα 0-900 μ.
Λεπτό φυτό με ύψος 15-30 εκ. Φύλλα γραμμικά, τα ανώτερα περίβλαστα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Bupleurum < βούπλευρος (η), φυτό που αναφέρει ο Νίκανδρος στα «Θηριακά» ως φαρμακευτικό < βους + πλευρά ==> επειδή οι πλευρές των φύλλων είναι έντονες, όπως τα πλευρά των βοδιών.
trichopodum < τρίχα (θριξ, τριχός) + πόδι ( < πους, ποδός) ==> επειδή έχει τριχωτό στέλεχος. 

Serapias vomeracea

Πάρνηθα 22/04/2012

Η Serapias vomeracea [(Burm.f.) Briq. 1910] εξαπλώνεται σε Μεσόγειο και Ανατολική Ευρώπη. Πρώτη επιστημονική περιγραφή το 1770 από την Βερόνα της Ιταλίας.
Στην Ελλάδα εξαπλώνεται κυρίως στην δυτική χώρα.
Ρωμαλέο φυτό, με ύψος 30-60 εκατοστά. Φύλλα 4-7 στενά, λογχοειδή.
Συχνά σχηματίζει συστάδες.
Βιότοπος: λιβάδια, ακαλλιέργητα χωράφια, φρύγανα, ελαιώνες, ανοιχτά δάση σε υψόμετρα μέχρι 1200 μ.
Άνθη: κοκκινωπά - κεραμιδί, με άσπρο τρίχωμα στο επιχείλιο.
Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Υμηττός, Σχινιάς, Βραυρώνα...
Ετυμολογία:
Serapias < Σεραπιάς, ορχιδέα που ονοματίζει ο Διοσκουρίδης < Σέραπις (και Σάραπις) ελληνοαιγυπτιακός θεός της Ελληνιστικής Εποχής.
vomeracea < vomer, vomeris (υνί) = από την μορφή σχήμα του επιχειλίου.

 

Polygala venulosa

Πικέρμι 07/03/2021

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Το Polygala venulosa (Sm. 1813) είναι φυτό του Αιγαίου, της Δ και ΝΔ Μικράς Ασίας και της Κύπρου. Περιγράφηκε από φυτά που συνέλεξε στην Κύπρο ο 'Αγγλος βοτανικός Σίμπορπ (John Sibthorp, 1758 – 1796), δημιουργός της Flora Graeca. Υδατογραφία του φυτού από τον περίφημο Αυστριακό ζωγράφο Μπάγιερ ((Bauer Ferdinand, 1760-1826) περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση της  Flora Graeca.
Έχει ευρεία εξάπλωση στο Αιγαίο. Στην Αττική αναφέρεται από αρκετές θέσεις στα ΝΑ χαμηλά της Πεντέλης και την Αίγινα, και επίσης από Πάρνηθα, Υμηττό και Σούνιο.
Το Polygala venulosa είναι μικρό πολυετές φυτό, ξυλώδες στη βάση, με ανερχόμενα στελέχη ύψους 5–25 εκ.
Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές με φρύγανα και περιστασιακά σε
ελαιώνες και άκρες αγρών, σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ. 
Άνθη σε απαλό ροζ ή λιλά χρώμα.
Άνθιση: μέσα Μαρτίου - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Polygala < πολύ + γάλα ==> επειδή υποτίθεται ότι ως ζωοτροφή ευνοεί την παραγωγή γάλακτος.
venulosa < venula μικρή φλέβα ==> επειδή χαρακτηρίζεται από μικρές φλέβες.

από την Flora Graeca

 

Malabaila aurea

Πάρνηθα 22/04/2012

Η Malabaila aurea [(Sm.) Boiss. 1872] είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, με εξαίρεση την Κρήτη και με αμφίβολη παρουσία στις Κυκλάδες.
Είναι πολυετής πόα, με ύψος από 50 εκ. έως 1 μέτρο και σκληρό, κούφιο και χνουδωτό βλαστό.
Τα φύλλα είναι τα κατώτερα ωοειδή και τα ανώτερα γραμμοειδή-λογχοειδή.
Φύεται σε γεωργικά και μεσογειακά ενδιαιτήματα.
Τα χρυσαφένια άνθη του σχηματίζουν σκιάδιο με 3-9 ακτίνες.
Ανθίζει την άνοιξη.
Ετυμολογία:
Malabaila < γένος αφιερωμένο στον Αυστριακό ιταλικής καταγωγής βοτανικό Emanuel Joseph Malabaila von Canal (1745-1826)
aurea (λατιν.) = χρυσή, χρυσαφένια.

 

Linum trigynum

Πικέρμι 25/04/2021

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Το Linum trigynum (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό που εξαπλώνεται μέσω Κύπρου και Συροπαλαιστίνης προς το Βόρειο Ιράν. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα αλλά είναι περισσότερο συχνό στην περιοχή του Αιγαίου.
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, ελαιώνες, θαμνότοποι σε υψόμετρα 0-800 (1300) μ.
Πολύ λεπτό και ευαίσθητο φυτό με πολύ χαλαρή ταξιανθία.
Ανθίζει από τα μέσα Απριλίου.
Ετυμολογία:
Linum < λίνον (λινάρι).
trigynum < τρις + γυνή ==> με τρία θηλυκά (γυναικεία) όργανα.

Platanus orientalis

Τατόι (Δεκέλεια) 21/04/2011

 

Ranunculus lateriflorus

Δερβενοχώρια 05/04/2018

Ο Ranunculus lateriflorus (DC. 1817) είναι μεσογειακό φυτό με διάσπαρτη εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: τέλματα, εποχιακά λιμνία σε υψόμετρα 0-1100 μ.
Μικρό φυτό 5-20 εκ., συχνά διακλαδισμένο από την βάση.
Άνθη μικρά, μοναχικά σε ανοιχτό κίτρινο.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούλιος.
Ετυμολογία:
Ranunculus < rana βάτραχος. Ο Πλίνιος γράφει ότι «ονομάζουμε ranunculus το βότανο που οι Έλληνες ονομάζουν βατράχιο» = βατράχιο, επειδή ορισμένα είδη αυτού του γένους ευδοκιμούν σε υδάτινο περιβάλλον.
lateriflorus < látus lateris πλευρά, (το) πλάγιον + flos floris άνθος ==> επειδή τα λουλούδια ανθίζουν πλαγίως.

 

Quercus coccifera

Πατέρας 23/04/2013

Το πουρνάρι (Quercus coccifera, L. 1753) είναι βασικό συστατικό της μεσογειακής (μακίας και γκαρίγκ) βλάστησης. Συνήθως έχει θαμνώδη μορφή, λόγω της βόσκησης και της ξύλευσης, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα πολύ ανθεκτικό δέντρο και μάλιστα μεγάλων διαστάσεων, πάνω από 15 μέτρα. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, σε υψόμετρα 0-1200 (1600).
Κοινό ελληνικό όνομα: πουρνάρι
Το πουρνάρι είναι το πιο διαδεδομένο είδος δρυός.
Τα φύλλα του είναι μικρά, αγκαθωτά, πιο ανοιχτόχρωμα στην κάτω πλευρά. Την άνοιξη, όταν είναι νεαρά, έχουν καφετί χρώμα και είναι μαλακά και γλυκά, αποτελώντας βασική τροφή των κατσικιών.
Στα φύλλα του πουρναριού αναπτύσσεται ο «Κόκκος ο βαφικός» (Kermococcus vernmllio), ένα ημίπτερο έντομο που το κηκίδιό του δίνει μια κόκκινη χρωστική, το κρεμέζι ή πρινοκόκκι, εξ ου και coccifera - κοκκοφόρος για το επιστημονικό επίθετο του πουρναριού
Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο.
Ετυμολογία:
Quercus < το λατινικό όνομα της δρυός.
coccifera < coccum > κόκκος + fero φέρω = κοκκοφόρος

«ἔχει δὲ τὴν μήτραν τὰ μὲν μεγάλην καὶ φανεράν, ὡς πρῖνος δρῦς...»
Θεόφραστος

Phelipanche purpurea (Orobanche purpurea)

Κακιά Σκάλα - Γεράνεια 13/04/2013

Η Phelipanche purpurea [(Jacq.) Soják. 1972] έχει ευρεία εξάπλωση στην Ευρώπη και στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Συνώνυμο: Orobanche purpurea (Jacq. 1762).
Βιότοπος: ξηρά, κάπως βασικά εδάφη, λιβάδια με γκρεμούς, άκρες δρόμων, χλοώδεις θέσεις συνήθως κοντά στη θάλασσα.
Ετήσιο ή πιθανώς διετές είδος. Παρασιτεί σε είδη της οικογένειας Asteraceae.
Τα άνθη μπορούν να επανεμφανιστούν μετά από δεκαετίες απουσίας, υποδηλώνοντας ότι οι σπόροι είναι μακράς διαρκείας ή ότι τα φυτά μπορούν να παραμείνουν χωρίς άνθηση για πολλά χρόνια.
Ετυμολογία:
Phelipanche < φηλός (αρχ.) απατηλός, πανούργος + άγχω (πνίγω) ==> αναφορά στον παρασιτισμό του είδους που προξενεί βλάβη στα φυτά-ξενιστές.
purpurea < πορφύρεος, πορφυρούς = πορφυρός, από το χρώμα των ανθέων.

Orobanche < όροβος (λαθούρι) + άν-χω= άγχω (πνίγω) ==> παρασιτικό που «πνίγει» τον όροβο = Οροβάγχη

Cerastium dubium

Δερβενοχώρια 05/04/2018

Το Cerastium dubium [(Bastard) Guépin 1949] είναι μεσογειακό φυτό που επεκτείνεται ως το Ιράν με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: υγρά λιβάδια, αμμώδεις και αργιλώδεις θέσεις σε υψόμετρα 0-700 μ.
Ετήσιο φυτό ελάχιστα διακλαδισμένο.
Ταξιανθία χαλαρή.
Άνθιση: τέλη Μαρτίου - Μάιος.
Ετυμολογία:
Cerastium < κεράτιον < κέρας ==> από την μορφή του καρπού.
dubium = αμφίβολο, αβέβαιο. 

Ranunculus peltatus

Δερβενοχώρια 05/04/1018

Ο Ranunculus peltatus (Schrank 1789) εξαπλώνεται στην Ευρώπη και σε παράκτιες περιοχές της Αφρικής. Στην Ελλάδα έχει διάσπαρτη κατανομή σε λίγες θέσεις. 
Βιότοπος: ενδιαιτήματα γλυκού νερού, εποχιακά λιμνία, τέλματα και ρυάκια με αργή ροή σε υψόμετρα 0-1200 (1500) μ.
Ετήσιο ή πολυετές φυτό. 
Βλαστός βυθισμένος έως 1 μ. με τριχοειδή αποκλίνοντα τμήματα. Φύλλα νεφροειδή με 3-5 (7 λοβούς).
Άνθη μοναχικά με 5 ή μερικές φορές περισσότερα λευκά πέταλα.
Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.
Ανθίζει Μάρτιο - Ιούνιο, ανάλογα με το υψόμετρο.
Ετυμολογία:
Ranunculus < rana (λατιν.) βάτραχος. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος γράφει ότι «ονομάζουμε ranunculus το βότανο που οι Έλληνες ονομάζουν βατράχιο»
peltátus < πέλτη, μικρή ελαφριά ασπίδα (εξ ου και οι ελαφρά οπλισμένοι πελταστές) σε σχήμα ημισελήνου ==> από τα ανώτερα φύλλα που έχουν σχήμα πέλτης.
Βατράχιο ==> επειδή ορισμένα είδη αυτού του γένους ευδοκιμούν σε υδάτινο περιβάλλον όπως οι βάτραχοι.

Microthlaspi perfoliatum

Πεντέλη 06/02/2009

Το Microthlaspi perfoliatum [(L.) F. K. Mey. 1973] είναι ευρωμεσογειακό φυτό  με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Συνώνυμο Noccaea perfoliata (L.) Al-Shehbaz 2014.
Ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Φύεται σε ποικιλία ενδιαιτημάτων σε υψόμετρα 0 -2000 μ.
Άνθιση: Φεβρουάριος - Ιούλιος.
Ετυμολογία:
Microthlaspi < μικρό + Thlaspi
perfoliatum < περί + foliatus (< folium φύλλο) φυλλάζων, φυλλώδης => με φύλλα που περιβάλλουν τον βλαστό, περιφυλλώδες, περιβλαστόφυλλο.
Thlaspi < θλάσπις, φυτό που αναφέρουν ο Διοσκουρίδης και ο Ιπποκράτης.

Erodium cicutarium

Περισσός 08/03/2014

Το Erodium cicutarium είναι μεσογειακό φυτό που τείνει να γίνει κοσμοπολίτικο.
Εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα.
Βιότοπος: χωράφια, ελαιώνες, μπάζα, φρύγανα, αμμώδεις παράκτιες θέσεις σε υψόμετρα 0-1200 μ.
Άνθιση: φεβρουάριος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Erodium < ερωδιός (το πτηνό) ==> επειδή ο καρπός θυμίζει ράμφος του πτηνού.
cicutarium < cicuta ( πιθανώς από το σανκριστικό çaka = βότανο) ==> αναφορά στο σχήμα των φύλλων.

Calicotome villosa

Πικέρμι 13/03/2008

Η Calicotome villosa (Poir) Link 1808, είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Κοινό όνομα: ασπάλαθος.
Είναι συχνό θέαμα στην ελληνική φύση, οι κατακίτρινες γεμάτες ασπάλαθους πλαγιές που αναδύουν το γλυκό άρωμα αυτών των όμορφων θάμνων.
Είναι φυτό με διακλαδώσεις πολύ αγκαθωτές, χνουδωτό, με διακριτές αυλακώσεις κατά μήκος των βλαστών. Φύλλα με τρία μικρά φυλλάρια, χνουδωτά στην κάτω πλευρά.
Βιότοπος: φράχτες, θαμνότοποι, φρύγανα, σε υψόμετρα 200-1000 μ.
Άνθη κίτρινα, συνήθως σε δέσμες στις μασχάλες των διακλαδώσεων.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.
Ετυμολογία:
Calicotome < κάλυξ κάλυκος + τομή ==> αναφέρεται στον κάλυκα που τέμνεται εγκάρσια κατά την ανάπτυξη του άνθους = Καλυκοτόμη.
villósa < víllus ή véllus, μαλλί = μαλλιαρή, τριχωτή, χνουδωτή

Neotinea tridentata

Πικέρμι 03/04/2009

Η Νεοτινέα η τρίδοντη [Neotinea tridentata (Scopoli 1772) R. M. Bateman, Pridgeon & M.W.Chase 1997] είναι ευρωπαϊκή ορχιδέα με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Περιγράφτηκε το 1772 από την Σλοβενία.
Συνώνυμο: Orchis tridentata, Scop. 1772.
Λεπτό φυτό, με ύψος 15-45 εκατοστά. Φύλλα 4-10 λογχοειδή.
Βιότοπος: φρύγανα, λιβάδια, χωράφια, ορεινά λιβάδια μέχρι 1.600 μέτρα.
Άνθη: τρίλοβα, οδοντωτά, ροζ με σκούρες ροζ κηλίδες.
Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Neotinea < νέο + Tineo, γένος στις ορχιδέες  αφιερωμένο στον Ιταλό βοτανικό (νέο) Vincenzo Tineo (1791-1856), γιό του (παλαιού) βοτανικού Giuseppe Tineo (1757-1812) ιδρυτή του βοτανικού κήπου του Παλέρμο στην Σικελία.
tridentata < tres τρις + dens γεν. dentis δόντι = τρίδοντη.

 

Prunus cocomilia

Πάρνηθα 30/09/2012

Η αγριοκορομηλιά (Prunus cocomilia, Ten. 1811) είναι είδος της Ανατολικής Μεσογείου, από την Ιταλία μέχρι την Ιορδανία, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: διάκενα δασών, λιβάδια σε υψόμετρα (100) 400 - 1200 μ.
Φυλλοβόλος θάμνος κάπως ακανθώδης ή μικρό δέντρο με ύψος έως 5 μέτρα.
Άνθη λευκά σε ομάδες των 2-4.
Ετυμολογία:
Prunus < προύμνος (όνομα για την δαμασκηνιά από τους Θεόφραστο και Διοσκουρίδη).
cocomilia < κοκκύμηλος (όρος που χρησιμοποιείται από τον Θεόφραστο)

 

Vicia lutea

Πικέρμι 19/03/2014

Η Vicia lutea (L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Ετήσιο φυτό ελάχιστα διακλαδισμένο με ύφος έως 60 εκ. Φυλλάρια 5-9 σε ζεύγη.
Άνθη μοναχικά και μερικές φορές σε ζεύγη, συνήθως κίτρινα αλλά και ροζ ή μωβ.
Άνθιση: τέλη Μαρτίου - αρχές Ιουνίου.
Ετυμολογία:
Vicia < vicia (λατιν. Πλίνιος, Βιργίλιος) κύαμος, κουκί = βίκος
lutea = κίτρινη.