Gladiolus italicus

Γεράνεια 03/05/2013

Ο Gladiolus italicus Miller 1768, είναι ευρασιατικό φυτό, με πλατιά εξάπλωση στην Ελλάδα.
Κοινή ονομασία: μαχαιρίδα.
Βιότοπος: καλλιεργημένα και ακαλλιέργητα χωράφια, ελαιώνες, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-700 (-1200) μ.
Πολυετές γεώφυτο. Ο ισχυρός βλαστός του που φύεται από βολβό φτάνει τα 80 εκ.
Έχει 3-5 φύλλα, λίγο κοντύτερα από τον βλαστό, με πλάτος μέχρι 2 εκ. Δεν είναι τυχαίο ότι η λατινική και η κοινή ελληνική ονομασία συμπίπτουν από το σχήμα των φύλλων.
Άνθη ρόδινα, μέχρι 10, σε σταχυόμορφη ταξιανθία.
Ανθίζει Μάρτιο - αρχές Ιουνίου.

Ετυμολογία:
Gladiolus > gladius μάχαιρα > gladiolus ξιφίδιο ==> το όνομα χρησιμοποιείται για το φυτό από τον Πλίνιο για το σχήμα των φύλλων.
italicus, a, um > Italia Ιταλία = ιταλικός.

Ophrys aesculapii

Πάρνηθα 08/05/2011

Η Οφρύς του Ασκληπιού (Ophrys aesculapii, Renz 1928) είναι ενδημική ορχιδέα της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, με βορειότερο σημείο την Μαγνησία.
Περιγράφτηκε από την αρχαία Επίδαυρο κοντά στο Ασκληπιείο, γι’ αυτό και της δόθηκε το όνομα του θεού Ασκληπιού.
Βιότοπος: φρυγανότοποι, θαμνώνες, ανοίγματα δασών, ξηρά παραθαλάσσια ενδιαιτήματα, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1.000 μ.
Άνθος: Μικρό, σχεδόν σφαιρικό, ακέραιο (ενίοτε τρίλοβο), κοκκινωπό ή καφέ. Θυρεός μπλε ή γαλάζιος σε σχήμα Η (ήτα). Πέταλα και σέπαλα πράσινα.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.
Έχει μεγάλη εξάπλωση στην Αττική.

Ετυμολογία:
Ophrys > Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.
aesculapii > Aesculapius (λατιν.) > Ασκληπιός.

Ononis pubescens

Πατέρας 03/05/2013

Η Ononis pubescens L. 1771 είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: παράκτια ενδιαιτήματα, ελαιώνες, πετρώδεις θέσεις σε υψόμετρα 0-800 μ.
Ετήσιο φυτό, 10-40 εκ., αδενωδώς τριχωτό και ελαφρά κολλώδες.
Ανώτερα και κατώτερα φύλλα απλά, τα μεσαία τρίφυλλα με 3 φυλλάρια, μεγάλα, ελλειπτικά
Ταξιανθλία πυκνή με άνθη κίτρινα 15 χιλ.
Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Ononis > όνος ==> επειδή υποτίθεται ότι το προτιμούν τα γαϊδούρια = Ονονίς
pubescens > pubes -is (εφηβαίο), εφηβικό χνούδι = χνουδωτή (από τα χνουδωτά φύλλα της)..

Ophrys bilunulata ssp. punctulata

Υμηττός 18/03/2012

Η Ophrys bilunulata, Risso, subsp. punctulata, (Renz) Paulus 2014 είναι μεσογειακή ορχιδέα. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται κυρίως στα νησιά (εκτός Κρήτης), σε Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο.
Βιότοπος: φρύγανα, θαμνώνες, πευκοδάση σε υψόμετρα 0-1400 μ.
Άνθος τρίλοβο, μεσαίου μεγέθους, σχετικά επίπεδο, με θυρεό σε σχήμα δύο ημισελήνων. Ο θυρεός είναι σχετικά βραχύς και δεν φτάνει στην σχισμή μεταξύ μεσαίου και πλευρικών λοβών.
Ο χρωματισμός του άνθους είναι ανοιχτόχρωμος-καφετί και συνήθως έχει στίγματα.
Ανθίζει Φεβρουάριο - Μάρτιο.

Ετυμολογία:
Ophrys > Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας
bilunulata > bis δις + luna σελήνη, φεγγάρι ==> από τον θυρεό που μοιάζει με δύο ημισελήνους = δισέληνη.
punctulatus, a, um > púnctulum σημείο, στίγμα, κουκκίδα = στικτή.

Centaurium pulchellum

Γεράνεια 06/04/2014

Το Κενταύριο το ωραίο (Centaurium pulchellum (Swartz) Druce 1898) είναι φυτό της Ευρώπης και της ΝΔ Ασίας, με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Βιότοπος: ενδιαιτήματα γλυκού νερού, εποχιακά λιμνία,λιβάδια, ελαιώνες, διάκενα δασών, σε υψόμετρα 0-400 (-1000) μ.
Ετήσιο ή διετές, μικρό φυτό.
Βλαστός αδύνατος, διακλαδισμένος από την βάση, χωρίς ρόδακα.
Φύλλα ωοειδή, επιφυή, αντίθετα.
Άνθη ρόδινα σε αραιές ταξιανθίες.
Ανθίζει από τα μέσα Απριλίου μέχρι τις αρχές Ιουλίου.

Ετυμολογία:
Centaurium > κενταύριον (όνομα φυτού που αναφέρουν Ιπποκράτης, Θεόφραστός και Διοσκουρίδης).
pulchellum > > pulcher, όμορφο, ωραίο.

«κενταύρειον τὸ λεπτὸν ἢ μικρόν, ὅ τινες λιμνήσιον καλοῦσιν, ἐπειδὴ ἐνίκμους φιλεῖ τόπους. ἡ πόα ὑπερικῷ καὶ ὀριγάνῳ παραπλήσιος, καυλὸν ἔχουσα ὑπὲρ σπιθαμήν, γεγωνιωμένον· ἄνθη ἐν τῷ φοινικῷ ὑποπόρφυρα πρὸς τὰ τῆς λυχνίδος, φύλλα μικρά, ὑπομήκη, ὥσπερ πηγάνου, καρπὸς πυροῖς ὅμοιος, ῥίζα μικρά, ἄχρηστος, γευομένῳ δὲ ἐμποιεῖ πικρίαν.»
Διοσκουρίδης

Lathyrus cicera

Υμηττός 01/05/2009

Ο Lathyrus cicera L. 1753, είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Μονοετές φυτό 20-50 εκ. Βλαστός 15-50 cm, συχνά διακλαδισμένος από την βάση.
Φύλλα με 1-2 ζεύγη γραμμοειδών φυλλαρίων και έλικες τρισχιδείς. Παράφυλλα γραμμοειδή.
Βιότοπος: αραιοί θαμνώνες, ξηρά λιβάδια, αγροί, ελαιώνες, αμπελώνες, σε υψόμετρα 0-800 μ. και περιστασιακά στην Κρήτη 1300 μ. και στην ηπειρωτική χώρα 1900 μ.
Άνθη ανά ένα, πορφυρά.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Lathyrus > λάθυρος (λαθούρι).
cicera = λατινικό όνομα του λάθυρου (λαθουριού).

Bellevalia ciliata

Οινόη 03/04/2014

Η Μπελεβάλια η βλεφαριδωτή [Bellevalia ciliata (Cirillo) T.Nees 1834] είναι βολβώδες φυτό, με εξάπλωση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Φύλλα λογχοειδή, μικρότερα του βλαστού, τριχωτά, κυματοειδή.
Βιότοπος: ανοικτές θέσεις, αγροί και καλλιεργημένες περιοχές. Λόγω του περιορισμού των καλλιεργούμενων εκτάσεων, αρχίζει να σπανίζει
Άνθη: ταξιανθία κωνική και πυκνή, με 40-60 λευκωπά άνθη.
Άνθιση: Μάρτιος - Απρίλιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Ωρωπός, Γεράνεια, Πατέρας, Κιθαιρώνας.

Ετυμολογία:
Bellevalia > γένος αφιερωμένο στον Richer de Belleval (1564-1602), ιδρυτή του Βοτανικού Κήπου του Μονπελιέ.
ciliata > cílium βλεφαρίδα, ματόκλαδο = βλεφαριδωτή.

Ophrys tenthredinifera

Μαραθώνας 09/03/2016

 Η Οφρύς η σφηκάφερη (Ophrys tenthredinifera, Willdenow 1805) είναι μεσογειακή ορχιδέα.
Περιγράφτηκε το 1805 από την Αλγερία. Στην Ελλάδα αξεπλώνεται στην δυτική, νότια και νησιωτική χώρα.
Πολύμορφο είδος με μεγάλη ποικιλομορφία.
Εύρωστο φυτό με ύψος 10-30 εκατοστά, σε αραιή ταξιανθία.
Βιότοπος: φρυγανότοποι, θαμνώνες, ακαλλιέργητα χωράφια, ανοίγματα δασών σε υψόμετρα έως 1.800 μέτρα.
Άνθη: ακέραια, συνήθως με δύο πλαϊνά εξογκώματα, με χρώμα κίτρινο και καφέ, γαλαζωπό θυρεό και κόκκινη στιγματική κοιλότητα. Πέταλα τριγωνικά ροζ. Σέπαλα ροζ, μεγάλα, φαρδιά, στρογγυλεμένα.
Άνθιση: Φεβρουάριος - Μάρτιος.
Έχει ευρεία εξάπλωση στην Αττική.

Ετυμολογία:
Ophrys > Οφρύς (φρύδι). Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποια χαρακτηριστικά του γένους Ophrys αναφέρεται το όνομα ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο γλωσσικής παρερμηνείας.
tenthredinifera > τενθρηδών και τενθρήνη, αρχαιοελληνικά ονόματα άγριων μελισσών & σφηκών που κάνουν φωλιές μέσα στην γη + φέρω = η φέρουσα τενθρηδώνα από τον θυρεό του άνθους, η σφηκάφερη.

Vicia hybrida

Πάρνηθα 11/03/2010

Η Vicia hybrida L. 1753 είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Συνώνυμο: Vicia spuria Raf.
Ετήσια πόα (θερόφυτο) με ύψος 20-60 εκ.
Φύλλα σύνθετα με 3-8 ζεύγη φυλλαρίων. Φυλλάρια προμήκη ή ωοειδή-ελλειψοειδή. Παράφυλλα λειόχειλα.
Βιότοπος: αγροί, λιβάδια, πρανή δρόμων, αστικές περιοχές, σε υψόμετρα 0-900 μ.(-1300).
Άνθη μοναχικά. Λοβοί κάλυκα ανισομήκεις, ο κατώτερος λοβός μεγαλύτερος από τον σωλήνα του κάλυκα.
Στεφάνη 18-30 mm, απαλά κίτρινη έως και πορφυρή. Πέτασος με χνούδι στην πίσω επιφάνεια.
Καρπός χέδρωπας, καστανός, χνοώδης με 3-6 σπέρματα
Ανθίζει Μάρτιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Vicia > vicia (λατιν. Πλίνιος, Βιργίλιος) κύαμος, κουκί = βίκος
hybrida >  > hibrita & ibrida (λατιν.) υβρίδιο = υβριδική.

Centaurea orphanidea

Λαύριο 28/05/2013

H Κενταύρια του Ορφανίδη (Centaurea orphanidea Heldr. & Sart. ex Boiss. 1856) είναι ενδημική της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας. Περιγράφτηκε το 1856 από την Αττική.
Έχει ενδιαφέρον ότι έχει συλλεγεί από κατοικημένες σήμερα περιοχές, το Ηράκλειο (1886 Χελδράιχ), τις Κουκουβάουνες-Μεταμόρφωση (Τούντας) και τα χαμηλά του Υμηττού κοντά στο Παγκράτι (1932 K. H. Rechinger).
Διετής πόα, με βλαστούς 20-30 εκατοστά, με έντονη διακλάδωση. Φύλλα γκρι, χνουδωτά, τα κατώτερα πτεροσχιδή.
Άνθη πορφυρά.
Βιότοπος: παρυφές δρόμων, πετρώδεις θέσεις, σε χαμηλά υψόμετρα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Εξάπλωση στην Αττική: Πάρνηθα, Πεντέλη, Γεράνεια, Πατέρας, Πάστρα, Μερέντα, Δήλεσι, Μεσόγεια.

Ετυμολογία:
Centaurea > > Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού).
orphanidea > > προς τιμήν του βοτανικού Θεόδωρου Ορφανίδη (Σμύρνη 1817 - Αθήνα 1886), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.