Ο Υμηττός σε χαλκογραφία του 17ου αιώνα, με θέα από την Αθήνα
Ο Υμηττός σήμερα, όπως φαίνεται από τα Τουρκοβούνια
Ο Υμηττός είναι ένα πολύπαθο βουνό από την καταχρηστική επέκταση και δημιουργία οικισμών, που πολλοί μετεξελίχθηκαν σε δήμους, από τις επιθέσεις των καταπατητών και από τις πωλήσεις και τα τερτίπια της Εκκλησίας μέσω της Μονής Πετράκη.
Το όνομά του είναι πανάρχαιο και ανήκει στην ειδική κατηγορία αρχαίων τοπωνυμίων, τα οποία έχουν καταλήξεις σε -σσός και -ττός και που, ανάλογα τον μελετητή, ονομάζονται «προελληνικά» ή «πελασγικά». Άλλα παρόμοια αρχαία τοπωνύμια στην Αττική είναι τα Λυκαβηττός, Αρδηττός, Σφηττός, Γαργηττός, Βριλησσός, Κηφισσός κ.α.
Ο Υμηττός και ιδιαίτερα το βορειοανατολικό τμήμα του λέγεται και «Τρελός». Στην παλιά Αθήνα μάλιστα έλεγαν ότι «στην Αθήνα ο ήλιος ανατέλλει από τον Τρελό και δύει στο Δαφνί» (όπου το τρελοκομείο).
Η υψηλότερη κορυφή του είναι 1026 μέτρα και οι διαστάσεις του είναι: μέγιστο μήκος 20 χιλιόμετρα, μέγιστο πλάτος 5 χλμ και περίμετρος 65 χλμ. Η ανατολική του πλευρά προς τα Μεσόγεια είναι απότομη κι έχει δύο μεγάλα ρέματα. Η δυτική πλευρά προς την Αθήνα είναι το ίδιο απότομη με αρκετές απότομες ρεματιές.
Ο Υμηττός δεν έχει πολλές πηγές, λόγω της σύνθεσης και της διάταξης των πετρωμάτων του. Όπου υπάρχουν, όμως και κυρίως στους δυτικούς πρόποδες, έχουν ιδρυθεί μοναστήρια στην περίοδο του Βυζαντίου. Οι πηγές Καλοπούλα (αρχ. Κυλλού Πήρα) και Μονής Καισαριανής θεωρούνται οι πηγές του Ιλισσού. Με τις πρόσφατες γεωλογικές έρευνες (λόγω της κατασκευής του μετρό) έχει διευκρινιστεί ότι ο ποταμός Ηριδανός, που περνάει υπογείως από το κέντρο της Αθήνας, δεν έχει την πηγή του στον Υμηττό αλλά στον Λυκαβηττό.
Στον Υμηττό είναι και το ωραιότερο από άποψη εξωτερικού διάκοσμου σπήλαιο της Αττικής. Ονομάζεται «Κουτούκι». Η πρώτη κατάβαση σ' αυτό πραγματοποιήθηκε το 1928. Έχει αξιοποιηθεί τουριστικά και ανήκει στον ΕΟΤ. Η πρόσβαση γίνεται από την Παιανία από ασφαλτοστρωμένο δρόμο 3,5 χλμ.
Ήδη από την κλασική αρχαιότητα ο Υμηττός δεν ήταν δασωμένος, όπως η Πεντέλη και η Πάρνηθα. Την βλάστησή του αποτελούσαν θάμνοι και φρύγανα. Οι αρχαίοι έβγαζαν περίφημο μέλι γι' αυτό και ο Υμηττός χαρακτηριζόταν ως ευβότανος και μελισσόβοτος. Είναι πιθανό (και λογικό) στην προϊστορική εποχή ο Υμηττός να είχε δάση. Επειδή όμως είχε κοντά του πολλούς οικισμούς και ιδιαίτερα την Αθήνα, φαίνεται ότι ξυλεύτηκε εντατικά από πολύ νωρίς. Ξύλευση, αυταναφλέξεις και εμπρησμοί των δασών σε συνδυασμό με την διάβρωση και την φτωχή υδρολογία του είχαν σαν αποτέλεσμα τα εδάφη του Υμηττού να γίνουν αβαθή, ξηρά και βραχώδη και να καλυφθούν από την μεσογειακή μακία. Ο Πλάτωνας περιγράφει πολύ παραστατικά στον Τίμαιο πως η Αττική από καταπράσινος παράδεισος κατάντησε να μοιάζει με σκελετό.
Τα φυσικά δάση με πεύκα (χαλέπιο και τραχεία) είναι ελάχιστα στον Υμηττό και στην πραγματικότητα αποτελούν συστάδες. Τα πεύκα που βλέπουμε, κυρίως στην πλευρά προς το Λεκανοπέδιο, προέρχονται από αναδασώσεις. Γενικά για την χλωρίδα του Υμηττού έχουν καταγραφεί 654 είδη (taxa) με ευρύτατη φυσική κάλυψη από θάμνους πουρνάρια, αγριελιές, κουτσουπιές, χαρουπιές. σχίνους, κουμαριές, μυρτιές, φιλίκια, αγριελιές, φρύγανα (θυμάρια, ασπάλαθους) και αγριολούλουδα (3 ενδημικά).
Η πανίδα του Υμηττού περιλαμβάνει αλεπούδες, λαγούς, ασβούς, νυφίτσες, σκαντζόχοιρους, αρουραίους, πετροκούναβα και πάνω από 100 είδη πουλιών, τα οποία φωλιάζουν ή είναι εποχιακοί επισκέπτες. Πολλές φορές μου έχουν πεταχτεί μέσα από τους θάμνους πέρδικες στην περιοχή πάνω από την Μονή Αστερίου.
Ξεχωριστή παρουσία στον Υμηττό είναι αυτή της Φιλοδασικής Ένωσης Αθηνών, η οποία αναμόρφωσε πλήρως μία έκταση 6.400 στρεμμάτων που είχε ερημώσει από τα λατομεία, τις πυρκαγιές και την ξύλευση στην Κατοχή. Με κέντρο την αναστυλωμένη Μονή Καισαριανής η περιοχή αυτή έχει χαρακτηριστεί Αισθητικό Δάσος με νομοθετική ρύθμιση.
Σήμερα ο Υμηττός αποτελεί αντικείμενο μιας πολύ επιθετικής οικιστικής εξάπλωσης, με πρωταγωνιστές τους καταπατητές, τους συνεταιρισμούς, την Εκκλησία και τους δήμους. Ταυτόχρονα αποτελεί θύμα των κάθε λογής «Ελληναράδων» που τον γεμίζουν ανεξέλεγκτα με σκουπίδια και μπάζα, προσάναμμα για μεγάλες πυρκαγιές όπως αποδείχτηκε με την πρόσφατη φωτιά.
Πολύ αξιόλογα είναι τα βυζαντινά μοναστήρια του Υμηττού. Αλλά γι' αυτά περισσότερα σε επόμενο σημείωμα. Ακολουθούν φωτογραφίες μερικών αγριολούλουδων του Υμηττού (ορχιδέες και Ίρις η αττική από τον ιστότοπο της Φυσιολατρικής Κίνησης "Βριλησσός").
Ηλιάνθεμο του Υμηττού - Helianthemum hymettium
Ίριδα της Αττικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου