ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΠΛΟΚ

Σάββατο 30 Ιουνίου 2007

Πάρνηθα : Πανάρχαιο όνομα - πανάρχαια παρουσία

Το όνομα της Πάρνηθας (Πάρνης - Πάρνηθος) είναι το ίδιο αρχαίο με το όνομα της ίδιας της Ελλάδας. Πιθανότατα να είναι και αρχαιότερο. Η ετυμολογία του ονόματος «Πάρνηθα» συνδέεται με την ρίζα πάρνα- (parna) που θεωρείται προελληνική. (Το τι είναι "προελληνικό" σηκώνει πολύ συζήτηση αλλά δεν είναι του παρόντος.) Από την ίδια ρίζα πάρνα- (parna) προέρχονται τα ονόματα και δύο άλλων βουνών μας, του Παρνασσού και του Πάρνωνα. Αυτή είναι η επικρατέστερη φιλολογικά εκδοχή, με την επισήμανση μου ότι στην χεττιτική και λουβιακή (ινδοευρωπαϊκές γλώσσες της Μικράς Ασίας) η ρίζα πάρνα- (parna) σημαίνει σπίτι ενώ στην Ελλάδα συνδέεται με ονόματα βουνών.
Για τα βουνά της Αττικής, ο Παυσανίας στα «Αττικά» του σημειώνει:
«Όρη στην Αθήνα είναι το Πεντελικό με λατομεία, η Πάρνης όπου μπορεί κανείς να κυνηγήσει αγριογούρουνα και αρκούδες, και ο Υμηττός ο οποίος έχει βλάστηση καταλληλότατη για μέλισσες...»
«Όρη δε αθηναίοις εστί Πεντελικόν ένθα λιθοτομίαι, και Πάρνης παρεχομένη θήραν συών αγρίων και άρκτων, και Υμηττός ός φύει νομάς μελίσσαις επιτηδειοτάτας...»
Στον Μεσαίωνα η Πάρνηθα ονομαζόταν Οζά, Οζέα και Οζιά. Για την ονομασία αυτή υπάρχουν διάφορες εκδοχές.
Ο Κ. Μπίρης πιθανολογεί ότι προέρχεται από την τουρκική «Καρά-Οζ» που σημαίνει μαυροζούμης «και προφανώς ήταν εμπνευσμένη από την παρατήρηση ότι όταν προμηνύεται μεγάλη βροχή συγκεντρώνονται στην κορυφή μαύρα σύννεφα». Βέβαια, συνήθως στην Αθήνα οι μεγάλες βροχές έρχονται από τα δυτικά και όλοι στην παλιά Αθήνα είχαν σαν σημάδι για το αν θα βρέξει την Σαλαμίνα (Κούλουρη). Έχει όμως την λογική της και η εκδοχή του Μπίρη. Τα ονόματα Οζά, Οζέα και Οζιά περιέχονται σε τουρκικά φιρμάνια κι απ' αυτά φαίνεται ότι πέρασαν σε πατριαρχικά εκκλησιασιαστικά έγγραφα, ενώ το όνομα Πάρνηθα υπήρχε σε παράλληλη χρήση.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνδεση του ονόματος Οζά (Οζέα και Οζιά) από ορισμένους μελετητές με τα ονόματα βουνών Οτζιά στην Κέα (και Τζιά), Οζιάς στους Παξούς, Ζια στην Σύρο και Ζας (Ζιάς) στην Νάξο. Τα τοπωνύμια αυτά συνδέονται, κατά την επικρατούσα παραδοχή, με την λατρεία το Διός (Ζευς). Είναι πιθανό ότι και το όνομα Οζά (Οζέα και Οζιά) για την Πάρνηθα να προέρχεται από την αρχαιότητα. Σίγουρα πάντως στην κορυφή της Πάρνηθας υπήρχαν στην αρχαιότητα χάλκινο άγαλμα του παρνηθίου Διός, βωμός του Διός σημαλέου και βωμός του Διός όμβριου, όπως γράφει ο Παυσανίας:
«Και εν Πάρνηθι παρνήθιος Ζεύς χαλκούς εστί και βωμός σημαλέου Διός. Έστι δεν εν τη Πάρνηθι και άλλος βωμός, θύουσι δε επ' αυτού τοτέ μεν όμβριον τοτέ δε απήμιον καλούντες Δία.»
Ανεξάρτητα από τις διάφορες εκδοχές για τα ονόματα της Πάρνηθας, το γεγονός είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με ένα δασωμένο βουνό, τον τελευταίο πνεύμονα της Αθήνας, που η ανικανότητα των κρατικών λειτουργών και φορέων τον έκανε στάχτη και μπούρμπερη. Το όνομα της Πάρνηθας είναι αρχαιότερο από την Ελλάδα και τους Έλληνες. Μ' αυτό έχουμε να κάνουμε.

Δεν υπάρχουν σχόλια: